Agencja Informacyjna: Europa stoi w obliczu ekologicznego kryzysu. Prognozy sugerują, że kontynent może stracić 20% swoich gatunków roślin i zwierząt. Tak dramatyczny spadek bioróżnorodności nie tylko wpłynie na ekosystemy, ale również na gospodarkę, zdrowie i społeczności ludzkie.
Niepokojąca przyszłość
Bioróżnorodność na całym świecie maleje w bezprecedensowym tempie a około miliona gatunków zwierząt, grzybów i roślin może być zagrożonych wyginięciem w ciągu najbliższych dziesięcioleci. Odpowiadając na ten kryzys, międzynarodowa społeczność opracowała polityki mające na celu określenie konkretnych celów i wskaźników odzyskiwania bioróżnorodności, takich jak Cele Zrównoważonego Rozwoju Narodów Zjednoczonych, Cele Aichi Konwencji o Różnorodności Biologicznej (CBD) oraz Cele Globalnego Ramowego Porozumienia Bioróżnorodności Kunming-Montreal. Do monitorowania postępów w tych obszarach niezbędne są szczegółowe informacje o rozmieszczeniu gatunków, ich wymaganiach ekologicznych i głównych zagrożeniach.
Analiza Europejskiej Czerwonej Listy
W Europie, pokrycie taksonomiczne na Czerwonej Liście IUCN jest szersze niż w innych częściach świata, dzięki finansowaniu przez Komisję Europejską ocen tysięcy gatunków z różnorodnych grup taksonomicznych od 2006 roku. Ta ogromna praca dostarcza informacji o statusie ochrony 14 669 gatunków, w tym danych przestrzennych na temat szerokiej gamy gatunków, w tym tych zwykle pomijanych w ochronie.
Sytuacja jest dramatyczna
W Europie około jedna piąta (19,4%, 2 839 gatunków) z 14 669 ocenianych gatunków jest zagrożona wyginięciem. Znacząca część z tych gatunków to endemity, co podkreśla unikalność europejskiej bioróżnorodności. Co istotne, tylko połowa (54%) zagrożonych gatunków została zarejestrowana w obszarach chronionych, co stawia pod znakiem zapytania skuteczność europejskiej sieci obszarów ochronnych.
Główne zagrożenia
Najważniejszym zagrożeniem dla europejskich gatunków jest zmiana użytkowania ziemi na cele rolnicze, co dotyka zwłaszcza bezkręgowców i roślin, podczas gdy kręgowce (szczególnie ryby) są częściej zagrożone przez nadmierny odłów. Inne poważne zagrożenia to rozwój miejski i handlowy oraz zanieczyszczenie, zwłaszcza dla gatunków słodkowodnych. Jednym z rozwiązań jest tutaj rozwój rolnictwa ekologicznego.
Luki w wiedzy i potrzeby badawcze
Dla wielu gatunków brakuje danych o trendach populacyjnych, co jest kluczowe do oceny ryzyka wyginięcia. Należy zwiększyć monitoring i badania dotyczące dystrybucji, wielkości populacji, zagrożeń i ekologii, a także taksonomii. Konieczne są także ukierunkowane programy monitoringu dla gatunków o wysokim ryzyku wyginięcia. Sukces takich działań zależy od pełnego zrozumienia zagrożeń gatunków, żyjących w konkretnych środowiskach – piszą autorzy nowych analiz, przedstawionych na łamach PLOS ONE (https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0293083).
Zagrożone zwierzęta w Europie
- Lis arktyczny: Ten gatunek jest jednym z najbardziej zagrożonych ssaków w Europie.
- Norka europejska: Kiedyś powszechnie występująca, obecnie znajduje się na skraju wymarcia.
- Foka mniszka śródziemnomorska: Jest to jeden z najrzadszych gatunków fok na świecie.
- Waleń biskajski: Ten rzadki gatunek walenia jest również w poważnym niebezpieczeństwie.
- Niedźwiedź polarny: Jego populacja maleje z powodu zmian klimatycznych i topnienia lodowców.
Ponadto, ślimaki, małże i ryby są uważane za grupy zwierząt w Europie najbardziej zagrożone wyginięciem.
Zagrożone rośliny w Europie
- Kasztanowiec: Jest to jeden z przykładów endemicznych gatunków drzew w Europie, który jest zagrożony.
- Heberdenia excelsa: Inny gatunek drzewa, którego przetrwanie jest zagrożone.
- Jarzębina: Popularne drzewo również znajduje się na liście zagrożonych.
Około połowa endemicznych gatunków drzew w Europie jest zagrożona.
Co się stanie, jeśli zagrożone gatunki w Europie wyginą?
Najbardziej bezpośrednią konsekwencją takie sytuacji jest zakłócenie ekosystemów. Każdy gatunek odgrywa unikalną rolę w swoim środowisku – od zapylania roślin po kontrolę populacji innych gatunków. Ich zniknięcie może prowadzić do efektu domina, destabilizując całe ekosystemy i doprowadzając do dalszych wymierań.
Wpływ na gospodarkę
Spadek bioróżnorodności może mieć też znaczące konsekwencje ekonomiczne. Sektory takie jak rolnictwo, leśnictwo i turystyka są bezpośrednio zależne od zdrowych ekosystemów. Utrata gatunków zagraża zatem bezpieczeństwu żywnościowemu, wpływa na dostępność surowców naturalnych i zmniejsza atrakcyjność turystyczną regionów.
Zdrowie ludzkie
Zdrowie ekosystemów jest ściśle powiązane ze zdrowiem ludzi. Utrata bioróżnorodności może prowadzić do pojawienia się nowych chorób. Ponadto, naturalne systemy odgrywają kluczową rolę w oczyszczaniu powietrza i wody, co bezpośrednio wpływa na nasze zdrowie. W miejsce ginących gatunków mogą pojawić się nowe, np. owady przenoszące choroby nieznane Europejczykom.
Co możemy zrobić?
Strata 20% gatunków w Europie nie jest tylko problemem ekologicznym, ale ma dalekosiężne konsekwencje społeczne i ekonomiczne. Europejskie Czerwone Listy dostarczają cennych danych dla oceny postępów w realizacji międzynarodowych zobowiązań dotyczących ochrony bioróżnorodności. Jednak pomimo istniejących dowodów i opracowanych strategii, kluczowe pozostaje wdrożenie skutecznych działań ochronnych w odpowiednim czasie. Wymaga to współpracy wielu stron, w tym organizacji pozarządowych, władz ochrony przyrody, ekspertów, przedsiębiorstw i społeczności lokalnych.
Agencja Informacyjna, Gospodarka /AIN, Plos One/, 9.11.2023
Ilustracja: DALL-E