Narodowy Instytut Wolności udzielił już ponad 6000 dotacji i przekazał organizacjom pozarządowym ponad miliard złotych w grantach – mówił Wojciech Kaczmarczyk, dyrektor Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego, podczas panelu „Jakie korzyści daje działanie w organizacjach?” na III Sudeckim Forum Inicjatyw w Głuszycy.
Wojciech Kaczmarczyk, dyrektor NIW-CSRO: Narodowy Instytut Wolności powstał prawie 6 lat temu jako instytucja publiczna utworzona drogą ustawy. Główną funkcją i misją Narodowego Instytutu Wolności jest wspieranie organizacji pozarządowych i to wspieranie poprzez programy rządowe.
Kiedy Instytut powstawał w końcówce roku 2017 mocą ustawy otrzymaliśmy do zarządzania jeden program rządowy. Był to Fundusz Inicjatyw Obywatelskich, program, który znany jest organizacjom od wielu lat, bo jego początek to jest rok 2006. Był on efektem uchwalenia 20 lat temu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
Ta ustawa z roku 2003 to bardzo ważny dokument prawny dla trzeciego sektora. Jednak po 2003 roku bardzo niewiele się działo jeśli chodzi o wspieranie trzeciego sektora. Dopiero rok 2015 (wygrana w wyborach Prawa i Sprawiedliwości – przyp. red.) uruchomił nowe możliwości, programowe wspieranie organizacji pozarządowych.
Dzisiaj Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego zarządza już 9 programów wspierania trzeciego sektora. Kiedy zaczynaliśmy mieliśmy budżet roczny 60 milionów złotych na wsparcie organizacji. Dzisiaj jest to ponad 4 razy więcej, ponad 250 milionów.
Ważne jest nowe podejście do dofinansowania działalności NGO-osów. Ustawa pożyczkowa włączyła organizacje pozarządowe w system realizacji zadań publicznych. System ten ma swoje dobre strony, ale też pewne wady, które ujawniły się przez lata jego funkcjonowania. Organizacje w ramach tego systemu miały bardzo mało możliwości by w ramach tego systemu tworzyć przestrzeń swojego własnego rozwoju organizacyjnego, instytucjonalnego, wolontariatu, zasobów ludzkich.
Właśnie naprzeciw temu wyzwaniu wyszedł Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego i rząd, który uruchomił programy, których głównym celem jest wspieranie rozwoju organizacji. Teraz mamy dwa takie programy: Fundusz Inicjatyw Obywatelskich, który ma dłuższą historię i nowy Program Rozwoju Organizacji Obywatelskich skierowany do wszystkich organizacji.
Mamy też takie programy, które są skierowane do różnych grup organizacji. Pierwszy taki program tematyczny dedykowany organizacjom wyspecjalizowanym czy pewnej grupie organizacji dotyczył właśnie organizacji harcerskich. Wszystko zaczęło się od harcerzy, ale potem tych programów pojawiło się znacznie więcej. To są lokalne media obywatelskie, think tanki, międzynarodowe domy spotkań, program dla Uniwersytetów Ludowych.
Ten ostatni program, jest bardzo ciekawy i myślę, że również bardzo ważny, ponieważ umożliwia wspieranie takich lokalnych dzieł w zakresie edukacji obywatelskiej, Uniwersytetów Ludowych.
Historia uniwersytetów ludowych zaczyna się w połowie XIX wieku. W Polsce, zaraz po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. pierwszy Uniwersytet Ludowy powstaje w archidiecezji gnieźnieńskiej. Zakłada go prymas Edmund Dalbor. Oczywiście w latach komunistycznych to niestety skasowano. W III RP wiele z tych inicjatyw odzyskało swoją tożsamość. Pojawiła się niestety na nowo kwestia braku finansowania, który uniemożliwił ich działanie. Dopiero inicjatywa rządu wspierania tego rodzaju placówek dzisiaj zapewnia im możliwości rozwoju.
Mamy także nowe programy. Pierwszy, to program skierowany do organizacji młodzieżowych m. in: młodzieżowych rad przy jednostkach samorządu terytorialnego, samorządów studenckich, samorządów w szkołach. Drugi to taki bardzo trudny program wyspecjalizowany, skierowany do organizacji pozarządowych, które działają w różnych obszarach poradnictwa adresowanego do osób znajdujących się w szczególnej potrzebie.
Jest to poradnictwo prawne, poradnictwo zdrowotne, konsumenckie poradnictwo obywatelskie, psychologiczne. Ten obszar poradnictwa mocno był widoczny szczególnie w ubiegłym roku po wybuchu wojny w Ukrainie, kiedy wielu naszych gości dotarło do nas zza wschodniej granicy. I właśnie tego rodzaju formy poradnictwa były świadczone właśnie przez organizacje pozarządowe.
Powstał także ciekawy, innowacyjny program wspierania rozwoju wolontariatu. Program, który umożliwia profesjonalizację wolontariatu w organizacjach pozarządowych.
Narodowy Instytut Wolności udzielił już ponad 6000 dotacji i przekazał organizacjom pozarządowym ponad miliard złotych w grantach. To jest rzeczywiście nowe podejście rządu do trzeciego sektora wynikające z takiej myśli, że organizacje pozarządowe są bardzo ważnym elementem demokracji, społeczeństwa obywatelskiego, budowania wspólnoty, tworzenia tożsamości lokalnej.
Z tego wynika wniosek, że państwo z natury rzeczy powinno o takie organizacje dbać, powinno pomagać im się rozwijać, pomagać w ich działalności.