Unia Europejska stale powiększa katalog regulacji, które mają podnieść poziom recyklingu w państwach członkowskich. Polska, mimo podjętych trudów związanych z inwestycjami i zmianami przepisów, cały czas musi gonić europejskie standardy Rzutuje to na cały krajowy system recyklingowy. W tej sprawie Warsaw Enterprise Institute przygotował analizę pt. „System Depozytowy. Jak zaprojektować skuteczny system?” Przedstawia ona rozwiązania przyjęte przez inne państwa w sprawie poprawy poziomu recyklingu.
Unia Europejska od dobrych kilkunastu lat walczy z niedostatecznym poziomem recyklingu jaki notują państwa członkowskie – w tym Polska. Wprowadzane są kolejne przepisy i instrumenty, mające na celu poprawę sytuacji związanej zarówno z selekcją odpadów jak i redukcją tych składowanych na wysypiskach. Obowiązującymi regulacjami są np. podatek od nieprzetworzonego plastiku (który wynosi 800 euro za tonę tworzyw co w obecnej sytuacji Polski oznacza uiszczanie około 2.000.000.000 złotych rocznie) oraz Dyrektywa ramowa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie odpadów, której nowelizacja zakłada wyższe cele przetwórstwa odpadów komunalnych – „60 proc. w 2030 i 65 proc. w 2035 roku i opakowaniowych do 2025 i 2030 roku kolejno dla: tworzyw sztucznych 50-55 proc., aluminium 50-60 proc., stali 70-80 proc., szkła 70-75 proc., papieru i kartonu 75-80 proc.” – można przeczytać w analizie pt. „System Depozytowy. Jak zaprojektować skuteczny system?” opracowanej przez Warsaw Enterprise Institute.
Niestety na tle tych regulacji, Polska jest daleko w tyle, osiągając cele w zakresie obejmującym od kilkunastu do 30 proc. Co gorsza między 63 a 73 proc. odpadów kwalifikowane jest w sortowniach jako odpady zmieszane, z których przetworzyć można zaledwie od kilku do kilkunastu procent.
Od 2020 roku w Polsce trwają prace nad reformą przepisów dotyczących Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta.
Zakłada ona, że producenci, którzy wprowadzają na rynek produkt w opakowaniu z tworzywa sztucznego będą dopłacać jeszcze więcej niż dotychczas (a jest to kilkadziesiąt milionów złotych) do każdej tony wpuszczonych na rynek tworzyw sztucznych.
Eksperci z Warsaw Enterprise Instytute we wnioskach z analizy „System Depozytowy. Jak zaprojektować skuteczny system?” przekonują, że nieocenionym wsparciem dla Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta byłoby wprowadzenie systemu depozytowego na opakowania jednorazowego użytku, który stosuje się m.in w Chorwacji, Danii, Norwegii, Finlandii czy Niemczech.
System depozytowy z punktu widzenia konsumenta działa na zasadzie kaucji. Do ceny danego produktu w opakowaniu jednorazowym dodana jest opłata depozytowa, którą konsument może odzyskać kiedy zwróci puste opakowanie do sprzedawcy bądź specjalnego automatu.
System depozytowy z punktu widzenia konsumenta działa na zasadzie kaucji. Do ceny danego produktu w opakowaniu jednorazowym dodana jest opłata depozytowa, którą konsument może odzyskać kiedy zwróci puste opakowanie do sprzedawcy bądź specjalnego automatu.
Jak można przeczytać w analizie pt. „System Depozytowy. Jak zaprojektować skuteczny system?” opracowanej przez Warsaw Enterprise Institute, system depozytowy zbiera tylko niektóre opakowania co nie pozwala im się mieszać z innymi. W wyniku tego mniejsza ilość opakowań trafia do sortu i musi być przygotowywana do recyklingu co obniża koszty całego procesu.
System depozytowy może pomóc Polsce poradzić sobie z wygórowanymi wymogami Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko, która powinna być wdrożona w Polsce do lipca 2021 roku.
Regulacja prócz zakazu zbytu plastikowych słomek itp., nakłada na przedsiębiorców obowiązek większego zainteresowania gromadzeniem odpadów z syntetyków, (który do 2030 roku ma wynieść 90 proc.) a także używania w trakcie produkcji nowych opakowań, surowców wtórnych (według zaleceń w każdej plastikowej butelce powinno się znaleźć od 25 do 30 proc. materiału z recyklingu kolejno do roku 2025 oraz 2030). Przytoczeni, w analizie pt. „System Depozytowy. Jak zaprojektować skuteczny system?” opracowanej przez Warsaw Enterprise Institute, eksperci są zgodni – obecny system recyklingu w Polsce uniemożliwia osiągniecie stawianego ultimatum.
Eksperci z Warsaw Enterprise Institute, w swej analizie w analizie pt. „System Depozytowy. Jak zaprojektować skuteczny system?”, podejmują również temat celów jakie wiązałyby się z wprowadzeniem systemu depozytowego w Polsce. Najistotniejszą kwestią jest by system depozytowy był sprawny i czytelny dla przedsiębiorców, ponieważ to w końcu na ich barkach spocznie odpowiedzialność za ilość odpadów, które trafiałaby do systemu gdzie przetwarzano by je następnie na recyklat.
„Im więcej opakowań zostanie zebranych tym więcej recyklatu powstanie z ich przetworzenia, co sprawi, że będzie on taniej dostępny na rynku i pozwoli im zrealizować ustawowe obowiązki niższym kosztem.” – Przekonują w analizie w analizie pt. „System Depozytowy. Jak zaprojektować skuteczny system?” eksperci z Warsaw Enterprise Instytute.
Z racji, że dotychczas sprowadzano recyklat z Niemiec, wprowadzenie systemu depozytowego i reformy Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta dałoby szansę polskim producentom na dostęp do krajowych surowców. Drugim celem związanym z wprowadzeniem systemu depozytowego jest udoskonalenie recyklingu. Jednorodne i oczyszczone przez system depozytowy odpady wpłyną bowiem na jakość i wartość surowca, na który wzrośnie popyt co pozwoliłoby niektórym zakładom przetwórczym m.in ulepszyć infrastrukturę.
W raporcie przytoczono również przykłady Norwegii i Finlandii, które system depozytowy wprowadziły jakiś czas temu a dziś mogą pochwalić się przetwarzaniem na poziomie 92 oraz 93 proc. Norweski system depozytowy obsługuje opakowania plastikowe oraz metalowe. Ponadto wprowadzono system manualnego zbioru odpadów, które liczy się ręcznie i trzyma w magazynach. W Finlandii system obejmuje wszelkie rodzaje opakowań i tak jak w Norwegii wprowadzono tu manualny zbiór odpadów.
Warsaw Enterprise Institute na bazie przedstawionych informacji rekomenduje wprowadzenie kilku zasad, które ułatwiłyby wdrożenie systemu depozytowego w Polsce.
Pierwszą kwestią jest zalecenie by organizacją i zarządzanym systemem zajął się pojedynczy prywatny podmiot non profit. Nadzorował by on cały proces od momentu zbiórki odpadów aż po recykling oraz zajmował się dokumentacją i rozliczeniami. Druga kwestia to powszechna dostępność systemu dla wprowadzających i obowiązek jego wdrożenia na zasadach równych dla wszystkich.
Kolejna równie ważna rekomendacja dotyczy przejrzystych wytycznych dotyczących finansowania, gdzie zasadnym wydaje się obciążenie kosztami zakupu recyklomatów producentów a nie podmioty handlowe. Koszt bowiem jednego automatu wynosi między 50 a 150.000 złotych.
Kolejna równie ważna rekomendacja dotyczy przejrzystych wytycznych dotyczących finansowania, gdzie zasadnym wydaje się obciążenie kosztami zakupu recyklomatów producentów a nie podmioty handlowe. Koszt bowiem jednego automatu wynosi między 50 a 150.000 złotych.
Eksperci Warsaw Enterprise Institute zwracają również uwagę na to, że system zasilany powinien być przez niezwrócony depozyt oraz wartość sprzedanego surowca wtórnego.
Przeczytaj również: https://polskatimes.pl/juliusz-bolek-unia-wypowiedziala-wojne-plastikowi/ar/c15-15306659
Powinien on także początkowo obsługiwać tylko wybrane opakowania np. plastikowe butelki z możliwością poszerzenia katalogu w przyszłości o inne materiały. Według zaleceń Komisji Europejskiej, przytoczonych w raporcie Warsaw Enterprise Institute, dostęp do systemu powinien odbywać się m.in w sposób nie dyskryminujący i to tak dla przedsiębiorstw jak i konsumentów. Z punktu widzenia tych drugich system powinien obowiązywać powszechnie zarówno przy sklepach wielkopowierzchniowych jak i mniejszych punktach handlowych. Wyręczy to klienta z obowiązku przemieszczania się z punktu A do B celem wyrzucenia opakowania. Eksperci z Warsaw Enterprise Institute rekomendują ponadto wprowadzenie zasady, że sprzedawca może wybrać czy bardziej odpowiada mu zbiórka manualna czy realizowana przez recyklomat.
Cała analiza pt. „System Depozytowy. Jak zaprojektować skuteczny system”? przygotowana przez Warsaw Enterprise Institute dostępna jest pod linkiem: https://wei.org.pl/wp-content/uploads/2021/02/Raport-Plastik.pdf
