Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie została założona 12 kwietnia 1991 roku. Wówczas Minister Przekształceń Własnościowych i Minister Finansów reprezentujący Skarb Państwa podpisali akt założycielski. Pierwsze notowanie akcji na warszawskim parkiecie odbyło się 16 kwietnia 1991 roku.
W Polsce pierwsza giełda papierów wartościowych otwarta została 12 maja 1817 roku, w gmachu Pałacu Saskiego w Warszawie. Wówczas nazywała się Giełdą Kupiecką.
Sesje odbywały się wtedy tylko przez godzinę dziennie, od 12.00 do 13.00, a przedmiotem handlu były głównie weksle i obligacje. Co ciekawe wstęp na giełdę był zamknięty dla kobiet „a to ze względu na przyzwoitość, której wśród natłoku giełdowego nietrudno można by ubliżyć”.
Handel akcjami rozwinął się dopiero w drugiej połowie XIX wieku. Giełda w Warszawie miała wówczas największe znaczenie, chociaż istniały także giełdy papierów wartościowych w Katowicach, Krakowie, Lwowie, Łodzi, Poznaniu i Wilnie.
Giełda funkcjonowała, z małymi przerwami spowodowanymi zrywami powstańczymi w styczniu 1863 roku, do I wojny światowej 1914 roku. W 1939 roku wraz z wybuchem II wojny światowej giełda w Warszawie została zamknięta. Po zakończeniu wojny w 1945 roku chciano odnowić działalność giełd. Nie udało się to jednak ze względu na narzucony z góry system gospodarki tzw. socjalistycznej.
12 września 1989 roku, rząd Tadeusza Mazowieckiego uzyskał wotum zaufania. W ciągu niemal 500 dni urzędowania Rada Ministrów pod jego przewodnictwem dokonała reform, które zmieniły funkcjonowanie państwa i symbolicznie otworzyły historię III Rzeczypospolitej. Nowy rząd dążył do prywatyzacji majątku narodowegoi rozwoju rynku kapitałowego.
Rozważając różne rozwiązania finalnie zdecydowano się na bezpośrednie nawiązanie do wzorców zagranicznych rynków kapitałowych.
Zaletą tego wyboru było przyspieszenie procesu i przyjęcie od razu rozwiązań docelowych. Opracowanie procedur nowoczesnego obrotu giełdowego było możliwe do zrealizowana w krótkim czasie dzięki pomocy merytorycznej i finansowej Francji, a konkretnie Spółki Giełd Francuskich (Société de Bourses Françaises) i Centralnego Depozytu SICOVAM. Niezbędna była wówczas też regulacja prawna, którą należało opracować od nowa. Pierwsza wersja projektu ustawy regulującej publiczny obrót papierami wartościowymi została opracowana w lipcu 1990 roku. 22 marca 1991 roku Sejm uchwalił ustawę Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych. Tak powstały podstawy prawne głównych instytucji rynku kapitałowego: domów maklerskich, giełdy, funduszy powierniczych oraz Komisji Papierów Wartościowych jako organu administracji rządowej kontrolującego i promującego rynek papierów wartościowych.
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19910350155/O/D19910155.pdf
Wreszcie 12 kwietnia 1991 roku, Minister Przekształceń Własnościowych i Minister Finansów reprezentujący Skarb Państwa podpisali akt założycielski Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie.
Warszawska giełda była trzecią z kolei, zaraz po Węgrzech i Słowenii, którą stworzono i uruchomiono w postkomunistycznych krajach Europy.
16 kwietnia 1991 roku odbyła się pierwsza sesja giełdowa. Udział wzięło w niej siedem domów maklerskich, na której notowano akcje pięć spółek: Tonsil – producent głośników, Próchnik – producent płaszczy, Krosno – huta szkła, Kable – producent kabli i Exbud – przedsiębiorstwo budowlane. Wpłynęło wówczas 120 zleceń kupna i sprzedaży. Łączny obrót giełdy wyniósł 1.990 złotych (kwota już po denominacji). Do końca 1991 roku na giełdzie notowanych było już 9 spółek.
Pierwsze miesiące nie były udane dla Giełdy Papierów Wartościowych. Czasy te pamięta Wiesław Rozłucki – jeden z założycieli i ówczesny prezes Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie.
„Każda hossa na początku ma racjonalne przyczyny. Wyceny w 1992 roku były bardzo niskie, istniały więc racjonalne powody do wzrostów. Później jednak giełda działała jak samonapędzający się mechanizm. Przyczyną wzrostów było to, że na poprzedniej sesji były wzrosty i tak w kółko. A dlaczego to rośnie? Tym już się ludzie przestali w pewnym momencie przejmować. Tak właśnie na Giełdzie Papierów Wartościowych urósł balon.” – Wspomina Wiesław Rozłucki. Udane czasy dla giełdy zaczęły się dopiero w 1993 roku.
W latach 90. XX wieku handel wyglądał zupełnie inaczej, niż w czasach obecnych.
Nim wprowadzono notowania ciągłe notowania odbywały się w formie fixingu, czyli porannego otwierania wieczornego zamykania. Rano przyjmowano zlecenia, potem ustalano kurs dnia i przeprowadzano po nim transakcje. Nie było więc, obecnie istniejącego, systemu ciągłego.
Wiesław Rozłucki tłumaczy ten system: „Chodziło o to, że środki komunikacji były słabo rozwinięte. Zwykli inwestorzy korzystali ze swoich biur maklerskich, w telewizji podawaliśmy kursy, notowania były też w gazetach. Ludzie dopiero na tej podstawie mogli złożyć zlecenia na następną sesję. Brak notowań ciągłych miał wyrównywać te problemy z dostępem do informacji. W zamyśle wszyscy inwestorzy mieli mieć takie same szanse, niezależnie czy korzystali z notowań gazetowych, czy mieli wykupione drogie terminale.”
16 kwietnia 1994 roku, w 3 rocznicę pierwszej sesji na giełdzie, na rynku pojawił się indeks WIG20, czyli indeks giełdowy dwudziestu największych spółek akcyjnych notowanych na warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych. W jego skład weszły wówczas: ING Bank Śląski, Elektrim, Wielkopolski Bank Kredytowy, Wedel, Bank Rozwoju Eksportu, Żywiec, Polifarb Cieszyn, Bank Inicjatyw Gospodarczych, Vistula, Mostostal-Export, Universal, Okocim, Exbud, Próchnik, Wólczanka, Kable, Swarzędz, Irena, Sokołów oraz Krosno. O wyborze spółek wchodzących w skład indeksu Warszawskiego Indeksu Giełdowego 20 do dziś bezpośrednio decyduje ich kapitalizacja rynkowa i wartość obrotu ich akcjami.
W 2022 roku mija 31 lat od tamtych wydarzeń.
Obecnie Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie Spółka Akcyjna (GPW) jest największą giełdą regionu Europy Środkowo-Wschodniej i organizuje obrót na jednym z najdynamiczniej rozwijających się rynków kapitałowych w Europie.
Od 9 listopada 2010 roku jest spółką publiczną notowaną na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Według stanu na 15 września 2020 roku na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie notowane były akcje 436 spółek, w tym 48 zagranicznych. Ich łączna kapitalizacja wynosiła 829.600.000.000 złotych, z czego 475.800.000.000 przypadało na spółki krajowe, a 353.600.000.000 na spółki zagraniczne. Obecnym prezesem Giełdy Papierów Wartościowych jest od 2017 roku ekonomista i menadżer Marek Dietl.
Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie swoje apogeum przeżywała w okresie działania Otwartych Funduszy Emerytalnych zarządzanych przez Powszechne Towarzystwa Emerytalne.” – Wspomina Jarosław December – szef Centrum Informacji. „Ze względu na ustawowe regulacje fundusze dysponowały gigantycznymi zasobami finansowymi, które z braku innych rozwiązań musiały inwestować w akcje spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Kiedy najpierw rząd Donalda Tuska o potem następnie rządy ograniczały potencjał Otwartych Funduszy Emerytalnych. Drugim poważnym ciosem stało się opodatkowanie przychodów z Giełdy. Trzecie uderzenie miało charakter formalny. Wprowadzono bardzo restrykcyjne przepisy dotyczące obowiązków informacyjnych. Ich wypełnianie jest bardzo kosztowne. Wiele spółek wycofało się z giełdy, a znaczenie rynku new connect zostało bardzo zmarginalizowane.” – Wyjaśnia Jarosław December – szef Centrum Informacji.
