Agencja Informacyjna: „Legenda Kastusia Kalinowskiego”, to fabularyzowany dokument, który wyreżyserował Rafał Geremek opowiada o historii życia i walki Konstantego „Kastusia” Kalinowskiego, a także o tym, jak ewoluowała pamięć o jego czynach, która nadal ewoluuje. Dziś w obronie Ukrainy walczy, złożony z białoruskich ochotników, Pułk im. Kastusia Kalinowskiego. Polskiego szlachcica.
Spis treści
Kim był Wincenty Konstanty „Kastuś” Kalinowski herbu Kalinowa?
Kim był Wincenty Konstanty „Kastuś” Kalinowski herbu Kalinowa? Pochodził z polskiej rodziny szlacheckiej osiadłej na Podlasiu, na ówczesnej Grodzieńszczyźnie. Od wczesnych lat interesował się losem i pozycją okolicznych białoruskich chłopów. Przekonany, że bez ich wsparcia walka z Cesarstwem Rosyjskim, pod zaborem, którego znajdowała się znaczna część terytorium Polski, nie będzie miała szans na jakiekolwiek powodzenies, był pierwszym, który pisał do nich w ich ojczystym języku. Swoje przesłania publikował w założonym przez siebie czasopiśmie „Mużyckaja Prauda”.
Wincenty Konstanty „Kastuś” Kalinowski herbu Kalinowa prowadził swoją działalność w duchu wskrzeszenia wspólnego państwa Litwy, Rusi (Białorusi i Ukrainy) i Korony, czyli Polski. Był zdecydowanym zwolennikiem reform społecznych, w tym poprawy losu chłopów. Jako przywódca Powstania Styczniowego na Litwie i Białorusi (1863-1864) prowadził walkę z góry przegraną. Schwytany przez carską policję, został stracony.
Legenda Kastusia Kalinowskiego: przegrywana walka z pamięcią
Lecz walka z Wincentym Konstantym „Kastusiem” Kalinowskim herbu Kalinowa trwała i trwa do dzisiaj. Film „Legenda Kastusia Kalinowskiego” Rafała Geremka obszernie pokazuje miotanie się Rosjan czy reżimu Aleksandra Łukaszenki (Białorus), dla których pamięć o Wincentym Konstantym „Kastusiem” Kalinowskim była i jest niczym gorący kartofel.
Ale płomiennej postaci nie można spalić w piecu niepamięci. W filmie „Legenda Kastusia Kalinowskiego” Rafała Geremka można zobaczyć sceny z uroczystego pogrzebu w Wilnie, na Litwie, niemal cudem ekshumowanych szczątków Wincentego Konstantego „Kastusia” Kalinowskiego herbu Kalinowa. Został on pochowany z wszystkimi honorami, wraz z Zygmuntem Sierakowskim i 18 innymi powstańcami styczniowymi. Podczas uroczystości na ulicach Wilna widoczne były flagi polskie, biało-czerwono-białe białoruskie oraz historyczne flagi Wielkiego Księstwa Litewskiego.
W filmie „Legenda Kastusia Kalinowskiego” Rafała Geremka występują historycy białoruscy – prof. Aliaksandr Smalianchuk, Wasyl Gierasimczik, prof. Tamara Bairašauskaitė z Instytutu Historii Litwy. Mamy także wypowiedzi Swiatłany Cichanouskiej, liderki opozycji białoruskiej, Dzianisa Prachorau, dowódcy Pułku im. Kastusia Kalinowskiego, walczącego w obronie Ukrainy. A także Volhi Shved, autorki filmu o Kalinowskim dla telewizji „Biełsat”.
Rafał Geremek – reżyser od trudnych tematów
W rolę tytułową Wincentego Konstantego „Kastusia” Kalinowskiego herbu Kalinowa znakomicie wcielił się Grzegorz Margas, aktor Teatru Polskiego z Bielska-Białej, a opracowanie scen aktorskich przygotował Bogusław Słupczyński, wielokrotnie nagradzany reżyser teatralny. Film „Legenda Kastusia Kalinowskiego” ma doskonałą dynamikę, bo Rafał Geremek to już bardzo doświadczony reżyser i producent. Dość wspomnieć, że w 2018 roku za „Rzeź Woli” otrzymał nagrodę na History Film Festival w Rijece za najlepszy film telewizyjny. A za film „Niepokonany. Opowieść o generale Stanisławie Maczku” w 2020 roku przyznano mu Nagrodę Historyczną Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich.
Chociaż szczerze mówiąc, jest w filmie „Legenda Kastusia Kalinowskiego” Rafała Geremka moment dość ryzykowny, kiedy to tytułowy bohater puszcza żartobliwie oko prosto do kamery. Trochę może to niektórych widzów deprymować, czyniąc z fabularyzowanej części rzecz na niby a nie na serio. Lecz to już kwestia wrażliwości, bo równie dobrze ten fragment może wydać się sympatycznym.
Co z tą wolnością naszą i waszą?
Film „Legenda Kastusia Kalinowskiego” Rafała Geremka nasuwa refleksje o wspólnej wartości, jaką jest wolność. Brzmi to patetycznie, jednak trudno w takim wątku uniknąć patosu. Hasło „Za wolność naszą i waszą” jest skróconą wersją napisu na sztandarze z manifestacji ku czci dekabrystów w Warszawie, która odbyła się 25 stycznia 1831 roku. Autorstwo hasła przypisuje się Joachimowi Lelewelowi. Tu mniej znany fakt – zasłużony dla polskiej historii Joachim Lelewel pochodził z szwedzkiej rodziny Loelhoeffel de Leowensprung, osiadłej w Prusach Wschodnich. Czyli znowu pojawia się wątek wielonarodowości.
Dzisiaj hasło „Za wolność naszą i waszą” jest aktualne tak bardzo, jak już dawno nie było. W obronie Ukrainy i zachodniego świata walczą i giną ochotnicy dosłownie z całego globu. Przykładem może być 37-letnia Sandra Andersen Eira, której (rzadkie niestety) wpisy można śledzić na portalu X (nick https://twitter.com/DirtydozenEira). Sandra Andersen Eira była deputowaną do norweskiego parlamentu, miała morską firmę. Od dwóch lat walczy z bronią w ręku – i to dosłownie – w oddziale ukraińskiej piechoty morskiej. Była ciężko ranna, podczas jednej z bitew, cudem uniknęła śmierci. Jest jedyną Norweżką, którą Federacja Rosyjska wpisała na listę szczególnie ściganych osób. Dla takich jak ona polskie hasło „Za wolność naszą i waszą” nie brzmi pusto.
Kalinowski nadal walczy
Tym bardziej więc hasło Joachima Lelewela musi być bliskie żołnierzom Pułku im. Kastusia Kalinowskiego, ochotniczej jednostki złożonej z Białorusinów, walczących przeciwko rosyjskim agresorom. Jest bliskie Polkom i Polakom, którzy walczą z moskiewskimi zbrodniarzami na froncie czy pomagają frontowym jednostkom.
Wyprodukowany na zamówienie Muzeum Powstania Warszawskiego i dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego film „Legenda Kastusia Kalinowskiego” Rafała Geremka jest więc teraz potrzebny z powodu, że w latach 2023-2024 obchodzimy 160. rocznicę Powstania Styczniowego, największego polskiego zrywu narodowego narodu polskiego i przypomnienia sylwetki Wincentego Konstantego „Kastusia” Kalinowskiego herbu Kalinowa, postaci ważnej dla trzech narodów i je łączącej. Jest potrzebny również, aby uświadamiać, że walka, którą prowadził, trwa. Można rzec, że Kastuś Kalinowski nadal walczy z „Moskalami”. Pokaz filmu odbył się w Muzeum Historii Polski.
Na rękawie jednego z żołnierzy ukraińskiej armii znajduje się naszywka z herbem powstańców styczniowych. Widać na niej herby Polski, Litwy i Rusi, czyli Ukrainy. Nie wiadomo, kim jest i jak się nazywa ów żołnierz. Możemy jednak sobie wyobrazić, że jakimś zbiegiem okoliczności nazywa się, lub ma pseudonim, Kastuś.
Bogusław Mazur
Kim jest Rafał Geremek?
Rafał Geremek – dziennikarz, scenarzysta i reżyser. Urodził się Piekarach Śląskich. Studiował na Uniwersytecie Warszawskim. Publikował m. in. w tygodniku „Wprost” i polskiej wersji pisma „Newsweek”. Autor książki „Ziemia zwana obiecaną. Opowieści o żydowskiej Łodzi”. Twórca filmów dokumentalnych. Współautor filmu „From Poland with Love: For Great Britain”.
Rafal Geremek zrealizował kilkadziesiąt filmów. Jego dokument „Rzeź Woli” zdobył nagrodę dla najlepszego filmu telewizyjnego na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Historycznych w Rijeka, a jego film „Rok 1966” otrzymał wyróżnienie za „odkrywcze spojrzenie na historię PRL-u i odwagę w formułowaniu tezy o roli Wielkiej Nowenny w oporze społeczeństwa polskiego wobec systemu komunistycznego” na Ogólnopolskim Festiwalu Filmowym “Niepokorni, Niezłomni, Wyklęci” w Gdyni. Za film „Niepokonany. Opowieść o generale Stanisławie Maczku” w 2020 roku przyznano mu Nagrodę Historyczną Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich.
Inne ważne filmy w dorobku Rafała Geremka „Luftwaffe ’39. Zbrodnia nieukarana”, „Aktion Saybusch. Zapomniane wysiedlenie”, „Anioły Żegoty”, „Rzeczpospolita Niezłomnych” i „Gusen. Wojna o pamięć”. Prowadzi własne Studio Filmowe Czarny Słoń, którego produkcją jest m. in. film “Joseph Conrad – Polak, katolik, dżentelmen”.
Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca. Zapraszamy do lektury innych publikacji w działek Kultura, które znajdziesz tutaj. Agencja Informacyjna.
AI Kultura /kam/ 27.03.2024.