Kryptologia to niezwykła dziedzina nauki, w której Polacy mają ogromne osiągnięcia. To właśnie Polakom udało się w 1932 roku złamać kod Enigmy – słynnej maszyny szyfrującej. W związku z tym osiągnięciem w 14 grudnia 2007 roku, w siedemdziesiątą piąta rocznicę tego osiągnięcia, Wydział Matematyki i Informatyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu ustanowił Dzień Kryptologii. Datę święta wyznaczono na 25 stycznia.
Kryptologia jest dziedziną nauki o przekazywaniu informacji w sposób zabezpieczony przed niepowołanym dostępem. Dzieli się ją na kryptografię oraz krypto analizę. Kryptografia to utajnianie wiadomości, natomiast kryptoanaliza jest przełamywaniem zabezpieczeń i deszyfrowaniem wiadomości. Współcześnie kryptologia zalicza się do kilku dziedzin nauki. Są to matematyka i informatyka, inżynieria i cyberbezpieczeństwo. Ma ona także zastosowanie w kwestiach bezpieczeństwa kart bankomatowych, handlu elektronicznym, wojskowości i dyplomacji.
Największą sławę tej dziedzinie nauki przyniosła Enigma, po grecku oznaczająca „zagadkę”. Jej zadaniem jest szyfrowanie i deszyfrowanie wiadomości. Z wyglądu przypomina maszynę do pisania. Jej konstrukcja łączy system elektryczny i mechaniczny. Część mechaniczną stanowiła 26 znakowa klawiatura alfabetyczna, rotory i wirniki oraz mechanizm obracający jeden lub kilka rotorów naraz za każdym naciśnięciem klawisza. Część elektryczną stanowiły elementy obwodu elektrycznego. Operator wciskał klawisz, obwód zamykał się, a przepływający prąd podświetlał literę wyjściową. Konstruktorem tego urządzenia był niemiecki inżynier Artur Scherbius.
Enigmy używano od 1923 roku jednak nie osiągnęła wielkiej popularności na rynku cywilnym. Jej walory doceniło natomiast wojsko niemieckie oraz wiele instytucji państwowych różnych krajów. Pierwsze próby złamania kodu Enigmy miały miejsce już pod koniec lat 20-tych. Okazały się jednak bezskuteczne, bowiem nowatorskie zastosowanie szyfrów polialfabetycznych stało się przeszkodą zarówno dla Francuzów, Anglików jak i Polaków.
Ze względu na to, że Poznań słynął z dobrych matematyków, wojsko zwróciło się o pomoc do profesora Zdzisława Krygowskiego, który był założycielem Wydziału Matematyki Uniwersytetu Poznańskiego. W 1929 roku na Uniwersytecie zorganizowano kurs, na który kierowano najzdolniejszych uczniów profesora. Wśród nich byli Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski. Na potrzeby prób złamania kodu Enigmy wojsko zakupiło także jeden egzemplarz maszyny dostępny na rynku cywilnym. Naukowcy wiedzieli jednak, że wojskowy odpowiednik maszyny sprzedawanej komercyjnie zawiera dodatkowy element, tak zwany „Stopselstellung”, a depesze szyfrowane są indywidualnym kluczem.
Prace nad złamaniem kodu Enigmy trwały wiele lat. Sukces udało się osiągnąć dopiero 14 grudnia 1932 roku. To dokonanie pozwoliło na odczytywanie tajnej korespondencji III Rzeszy i skróciło drugą wojnę światową o kilka lat. Szacuje się, że pozwoliło to uniknąć śmierci 30 milionów osób.
Dzień Kryptologii ma za zadanie upamiętnić naukowców wytrwale pracujących nad złamaniem kodu Enigmy. W ramach jego obchodu na Wydziale Matematyki i Informatyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu organizowane są specjalne wykłady z informatyki, których gośćmi są znani i szanowani profesorowie z prestiżowych uczelni całego świata. Wydarzenia tego dnia poprzedzone są uroczystym złożeniem kwiatów pod pomnikiem słynnych kryptologów.
Agencja Informacyjna, Gospodarka /NOW/ 24.01.2022