Maria Konopnicka, polska poetka i nowelistka okresu realizmu. Była również krytykiem literackim, publicystką i tłumaczką. Uważana jest za jedną z najwybitniejszych polskich pisarek w historii. 8 października 2020 roku mija 111 lat od śmierci Marii Konopnickiej.
„… sypiała tym snem starości, krótkim, czujnym, jakby oszczędzającym godzin życia przed wielkim zaśnięciem w mogile.” – Maria Konopnicka, „Dym”.
Maria Stanisława Konopnicka, z domu Wasiłkowska, urodziła się 23 maja 1842 roku w Suwałkach. Kiedy Maria miała siedem lat jej rodzina przeniosła się do Kalisza. Zamieszkali na Warszawskim Przedmieściu, w mieszkaniu na parterze pałacu Puchalskich (obecnie pl. Jana Klińskiego 4). Po śmierci ukochanej żony pan Wasiłowski postanowił zadbać o przyszłość swoich dzieci. Dwie ze swoich córek posłał na znakomitą pensję sióstr Sakramentek w Warszawie. Tam Maria poznała Elizą Pawłowską, późniejszą Orzeszkową, z którą się zaprzyjaźniła. Przyjaźń ta przetrwała do końca życia Marii Konopnickiej. W wieku dwudziestu lat młoda poetka poślubiła Jarosława Konopnickiego. Młodzi małżonkowie zamieszkali w Bronowie i wkrótce Konopnicka powiła ośmioro swoich dzieci – dwoje z nich zmarło wkrótce po urodzeniu. Sielanka jednak nie trwała długo. Kłopoty finansowe i ciągłe kłótnie rozczarowały poetkę. Nie mogła ona znieść ograniczeń narzucanych przez męża, któremu nie podobały się jej zainteresowania literackie i rozpoczęcie pisania. Powstał wówczas poemat „W górach”, który przychylnie zrecenzował Henryk Sienkiewicz. To pozwoliło poetce uwierzyć w swój talent. Maria nie chciała być na utrzymaniu Jarosława i nie odpowiadała jej rola gospodyni domowej. Po dziesięciu latach zdecydowała się porzucić męża i sama zadbać o dzieci i siebie. Przeprowadziła się do małego dwupokojowego mieszkania w Warszawie. Utrzymywała się udzielania korepetycji, a w wolnym czasie pisała. Angażowała się również społecznie, broniła szczególnie praw kobiet. Po tym jak dzieci dorosły, Maria Konopnicka zaczęła podróżować po całej Europie.
W drugiej połowie lat osiemdziesiątych Maria Konopnicka poznała Marię Dulębiankę. Kobiety często razem podróżowały, a Dulębianka została wprowadzona do kręgu rodzinnego Marii Konopnickiej. Brała udział w zjazdach rodzinnych a także uroczystym jubileuszu poetki zorganizowanym na 25-lecie jej pracy pisarskiej w 1903 roku. w darze narodowym Maria Konopnicka otrzymała z tej okazji dworek w Żarnowcu koło Krosna na Pogórzu Karpackim. W dworku zamieszkały razem obie Marie.
Utwory Marii Konopnickiej zawierają protest przeciwko niesprawiedliwości społecznej, a także ustrojowi niosącemu ucisk i krzywdę. Nacechowane są patriotyzmem, liryzmem i sentymentalizmem. Z powodu swojej twórczości atakowana przez kler i środowiska klerykalne.
Maria Konopnicka współpracowała z wydawnictwami, prasą krajową, organizacjami społecznymi trzech zaborów, a także uczestniczyła w międzynarodowym proteście przeciwko prześladowaniu dzieci polskich we Wrześni. Poetka uczestniczyła również w walce o prawa kobiet, akcji potępiającej represje władz pruskich, w pomocy na rzecz więźniów politycznych i kryminalnych.
Do jej najsłynniejszych utworów możemy zaliczyć zbiory nowel „Dym”, „Mendel Gdański”, „Nasza szkapa”, utwory dla dzieci „O krasnoludkach i sierotce Marysi”, „Na jagody” oraz wiersze „Rota”, „Stefek Burczymucha”, „Memu miastu”, „Zimowy poranek”.
Maria Konopnicka zmarła na zapalenie płuc 8 października 1910 roku w sanatorium „Kisielki” we Lwowie. Pochowano ją 11 października 1910 roku na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie, w Panteonie Wielkich. Pogrzeb, który zorganizowała Maria Dulębianka, stał się wielką manifestacją patriotyczną, w której udział wzięło blisko 50 000 osób. Z powodu zakazu, wydanego przez arcybiskupa Józefa Bilczewskiego, ceremonia pogrzebowa odbyła się bez udziału duchowieństwa. Popiersie nagrobne wykonała Luna Drexlerówna, a na cokole wyryto fragment wiersza Marii Konopnickiej „Na cmentarzu”:
…Proście wy Boga o takie mogiły,
Które łez nie chcą, ni skarg, ni żałości,
Lecz dają sercom moc czynu, zdrój siły
Na dzień przyszłości…
Agencja Informacyjna, Kultura / now / 07.10.2020