Agencja Informacyjna: Gospodarka wojenna Rosji okiem ekspertów Allianz Trade. Jakie są skutki przejścia Rosji na tryb gospodarki wojennej i jej wpływu na wzrost gospodarczy kraju, z perspektywy odporności ekonomicznej.
Spis treści
Gospodarka Wojenna Rosji: Efekt czy Oznaka Odporności?
Rosja w ostatnim czasie pokazała, że jest w stanie zaskoczyć analityków ekonomicznych swoją odpornością na trudności. Allianz Trade wskazuje, że dynamika wzrostu gospodarczego w 2023 roku była znacznie silniejsza, niż wielu się spodziewało. Z danych Rosstat wynika, że realny PKB wzrósł o imponujące 3,6%, odbijając się po spadku o 1,2% w roku poprzednim. Warto zwrócić uwagę na fakt, że te pozytywne zmiany nie wynikają z nagłej poprawy kondycji gospodarki, ale raczej z przejścia na tryb gospodarki wojennej.
Gospodarka wojenna Rosji: podział wydatków i wpływ na wzrost
Analiza wydatków ujawnia, że wzrost napędzany był przede wszystkim przez inwestycje w środki trwałe, które wzrosły o 10,5%, oraz przez ożywienie wydatków konsumpcyjnych o 6,1%. Również rekordowy wzrost wydatków rządowych o 3,6% miał znaczący wkład. Interesujący jest fakt, że handel netto odebrał ogólnemu wzrostowi około 2,5 punktu procentowego, co świadczy o znacznym pogorszeniu eksportu w porównaniu z importem.
Odbicie po recesji: działania rządu i sektor przemysłowy
Rosyjska gospodarka wykazała zaskakującą elastyczność, adaptując się do nowych warunków poprzez zwiększenie wydatków na cele wojskowe i inwestycje w kluczowe sektory. Budownictwo i przemysł wojenny odnotowały znaczące wzrosty, co wskazuje na specyficzną reorientację gospodarki w obliczu sankcji i odcięcia od europejskich źródeł. Z kolei sektory takie jak motoryzacja czy transport lotniczy nie odzyskały jeszcze poziomów sprzed konfliktu.
Gospodarka wojenna Rosji: wpływ na przyszłość
Prognozy Allianz Trade dla roku 2024 wskazują na spowolnienie tempa wzrostu do około 2,5%. Biorąc pod uwagę zniknięcie efektów bazowych oraz spowolnienie w danych miesięcznych dotyczących produkcji przemysłowej i sprzedaży detalicznej, sytuacja gospodarcza Rosji przedstawia się jako wyzwanie. Inflacja prawdopodobnie pozostanie na wysokim poziomie, a Centralny Bank Rosji utrzyma restrykcyjną politykę pieniężną, aby zrównoważyć presję inflacyjną.
Gospodarka wojenna Rosji: finanse publiczne i wyzwania
Mimo że deficyt budżetowy Rosji pozostaje pod kontrolą, jego finansowanie w przyszłości może stanowić problem. Dochody budżetowe wzrosły w 2023 roku, dzięki czemu udało się ograniczyć deficyt do około 2% PKB. Jednak w miarę wyczerpywania się rezerw Narodowego Funduszu Majątkowego, finansowanie działań wojennych i utrzymanie stabilności gospodarczej mogą stać się trudniejsze.
Czytamy w raporcie Allianz Trade:
„Deficyt fiskalny Rosji nadal pozostaje pod kontrolą w 2024 roku , ale później jego finansowanie może stać się wyzwaniem. W 2023 r. dochody budżetowe wzrosły zasadniczo zgodnie z wydatkami, ponieważ kurs wymiany rubla działał jako automatyczny stabilizator. Dzięki deprecjacji rubla o -18% w ubiegłym roku, wartość przychodów z eksportu otrzymanych w walucie obcej wzrosła, a tym samym dochody fiskalne wzrosły również w rublach. W rezultacie deficyt fiskalny został ograniczony do około -2% PKB w 2023 roku. W tym roku prognozujemy podobny niedobór w związku z przewidywaną deprecjacją rubla o -15%.
Aby sfinansować deficyty, Ministerstwo Finansów w coraz większym stopniu przestawia się na wypłaty z Narodowego Funduszu Majątkowego (NWF, państwowego funduszu majątkowego). W dniu 1 lutego 2024 r. płynne aktywa NWF szacowano na 5 bilionów rubli, czyli 55 mld USD, co odpowiada 2,9% PKB. Jest to spadek z około 7 bln rubli (100 mld USD, 4,5% PKB) rok temu. Ogólnie rzecz biorąc możemy stwierdzić, że prognozowany deficyt fiskalny w wysokości -2% PKB w 2024 r. będzie możliwy do opanowania przez rząd i pozwoli mu na finansowanie działań wojskowych przez co najmniej kolejny rok.
Jednak po 2024 r. coraz trudniej będzie sfinansować niedobory budżetowe za pomocą wypłat z NWF. Co więcej, te ostatnie miałyby kluczowe średnio- i długoterminowe skutki dla gospodarki i dobrobytu narodu rosyjskiego.” – czytamy w analizie Allianz Trade.
Gospodarka wojenna Rosji: Handel zagraniczny i sankcje
Spadek nadwyżki na rachunku obrotów bieżących w 2023 roku świadczy o zmianach w strukturze handlu zagranicznego Rosji. Sankcje oraz przekierowywanie handlu do krajów trzecich, które nie nałożyły na Rosję restrykcji, nie zrekompensowały w pełni utraty rynków w Europie. To pokazuje, że mimo wysiłków w celu omijania sankcji, Rosja boryka się z wyzwaniami w utrzymaniu swojej pozycji na globalnym rynku.
„Nadwyżka na rachunku obrotów bieżących Rosji znacznie się zmniejszyła w 2023 r. i powinna pozostać skromna w nadchodzących latach. Rosyjski eksport towarów i usług (w USD) znacznie spadł o -27% r/r w 2023 r. z powodu zaostrzenia zachodnich sankcji i względnej normalizacji światowych cen ropy i gazu. Był on (eksport) -16% poniżej poziomu sprzed wojny – z 2021 roku.
W tym samym czasie import po spadku w 2022 r., w ubiegłym roku uległ poprawie i osiągnął poziom z 2021 r. W rezultacie saldo na rachunku obrotów bieżących zmniejszyło się z rekordowych 238 mld USD (+10,6% PKB) w 2022 r. do 51 mld USD (+2,5% PKB) w 2023 r., co jest porównywalne z długoterminową średnią wynoszącą +5,3% PKB.
Pomimo wysiłków podejmowanych w celu egzekwowania sankcji, towary z UE nadal trafiają do Rosji za pośrednictwem państw trzecich. Dane handlowe sugerują, że produkty objęte sankcjami UE są eksportowane z UE do krajów takich jak Turcja i kraje Azji Środkowej, które mają bliskie powiązania z Rosją i nie nałożyły na nią sankcji. Towary wprowadzane do Euroazjatyckiej Unii Celnej przechodzą minimalne kontrole, co ułatwia ten przepływ.
Podczas gdy większość krajów zachodnich znacznie zmniejszyła swój bezpośredni eksport do Rosji, w latach 2019-2023 eksport z UE do Turcji wzrósł średnio o +106%, a w tym samym okresie gospodarki Azji Środkowej odnotowały znaczny wzrost o +172% (wykres 3). Tendencje te zbiegają się ze wzrostem wymiany handlowej między tymi regionami a Rosją, co wskazuje na potencjalne obchodzenie sankcji” – czytamy w analizie Allianz Trade.
Inwestycje zagraniczne: spadek i konsekwencje
Drastyczny spadek inwestycji zagranicznych, zarówno bezpośrednich jak i portfelowych, pokazuje zmniejszające się zaangażowanie międzynarodowych inwestorów w rosyjską gospodarkę. Wielu globalnych graczy ograniczyło lub zaprzestało swojej działalności w Rosji, co ma długoterminowe skutki dla przyszłego wzrostu i integracji Rosji z globalnym systemem gospodarczym.
„Brak nowych inwestycji (zagranicznych – przyp. red,) jest widoczny od czasu pełnej inwazji na Ukrainę, a napływ inwestycji typu greenfield spadł o -95% w porównaniu do poziomów sprzed inwazji. Liczba ogłoszonych projektów bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) typu greenfield w Rosji gwałtownie spadła, przy czym w 2022 r. odnotowano tylko 13 projektów, a w 2023 r. dziewięć.
Bezpośrednie inwestycje w Rosji również spadły o ponad -19%, co doprowadziło do spadku wartości aktywów zagranicznych w tym kraju z 381 mld USD na koniec 2022 r. do 308 mld USD na koniec września 2023 r. Udział inwestorów z Europy Zachodniej, którzy wcześniej odpowiadali za połowę inwestycji typu greenfield w Rosji w 2023 r. wyniósł zaledwie 18%. Ponadto wiele firm ograniczyło lub całkowicie zaprzestało działalności w Rosji. Do lipca 2023 r. kraj opuściło 1028 firm, w tym 32% z USA, 11% z Wielkiej Brytanii i 7,6% z Niemiec” – informują eksperci Allianz Trade.
Gospodarka wojenna Rosji: Energetyka w Europie
Europa radzi sobie z ograniczeniami w dostawach rosyjskiego gazu, ale koszty związane z adaptacją są znaczące. Wysokie ceny energii i konieczność wspierania gospodarstw domowych oraz przedsiębiorstw wskazują na wyzwania, przed którymi stoi europejska gospodarka. Jednocześnie, kryzys energetyczny przyczynia się do przyspieszenia transformacji w kierunku bardziej zrównoważonych źródeł energii.
Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca. Zapraszamy do lektury innych publikacji. Agencja Informacyjna.
AI, Gospodarka, /AIN, Allianz Trade/ 6.03.2024