Agencja Informacyjna, Opinie | Armine Tigranyan, ekspert ds. dziedzictwa kulturowego: Azerbejdżan całkowicie zniszczył kilka ormiańskich kościołów w Górskim Karabachu. Warszawska wystawa prezentuje dziedzictwo kulturowe Armenii w Artsach (Górski Karabach) jest zawłaszczone przez Azerbejdżan.
Spis treści
Armine Tigranyan: Azerbejdżan w Warszawie przepisuje ormiańską historię
Międzynarodowe Centrum Multikulturalizmu w Baku (Dyrektor Wykonawczy Ravan Hasanov), Fundacja Heydara Aliyewa oraz Ambasada Azerbejdżanu w Warszawie zorganizowały międzynarodową wystawę, której celem jest „ujawnienie różnorodnej historii chrześcijańskiej Azerbejdżanu”. Wystawa ta błędnie interpretuje historyczne chrześcijańskie kościoły ormiańskie w Artsach, prezentując je jako albańskie pod tytułem „Albańskie chrześcijańskie świątynie Karabachu”, próbując w ten sposób przepisać historię Azerbejdżanu.
Głównym celem wystawy jest prezentacja historycznych ormiańskich kościołów i kompleksów klasztornych, takich jak Dadivank, które zawiera około 200 unikatowych ormiańskich inskrypcji, Amaras datujący się na IV wiek, Gandzasar ze swoimi unikatowymi chachkarami i inskrypcjami, Tsitsernavank oraz inne kościoły jako albańskie. Wystawa prezentuje również rytuały religijnej mniejszości Aghvani-Udi z Azerbejdżanu, odprawiane w tych armeńskich kościołach. Taka prezentacja zniekształca rytuały tradycji Kościoła Ormiańskiego, podważa autentyczność tych kościołów i odbiera przyszłym pokoleniom prawo do dokładnej wiedzy o swoim dziedzictwie.
Armine Tigranyan: Ormiańskie kościoły są profanowane, niszczone i przekształcane
Ten program, finansowany i sponsorowany przez bezpośrednią interwencję państwa Azerbejdżan, wykazuje wyraźną tendencję do systematycznego usuwania ormiańskiej historii pod kierownictwem państwa.
Ta skrajnie niebezpieczna polityka, która dąży do pozbawienia ormiańskiej tożsamości i historii tych kościołów, poprzez odrzucenie inskrypcji jako fałszywych i wymazywanie historycznych zapisów, nie jest nowa. Jednak nasiliła się od wojny w 2020 roku, podczas której miało miejsce wiele przypadków profanacji, przekształceń i zniszczeń ormiańskich kościołów.
Teoria, która pojawiła się w połowie XX wieku, zakorzeniona w polityce państwowej Azerbejdżanu, miała na celu ogłoszenie chrześcijańskich Aghvanów, którzy zniknęli z historii, jako przodków Azerów. Jej celem było podważenie historycznych korzeni ludu ormiańskiego oraz ograniczenie ich prawa do życia i rozwoju w regionie, otwierając przestrzeń dla wpływów Azerbejdżanu. Teoria ta była realizowana przez zaprzeczanie ormiańskiej tożsamości ormiańskich skarbów kulturowych i błędne przypisywanie ich Aghvanom — stwierdzenie uznane za „narrację azerbejdżańską” przez Rezolucję PACE 2391(2021) https://pace.coe.int/en/files/29483/html.
Armine Tigranyan: Tendecja do wymazania historycznych korzeni ludu ormiańskiego
Decyzja Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości ONZ w Holandii z 2021 roku nie powstrzymała tego procesu. Decyzja z 7 grudnia podkreśla jawne nietolerancje Azerbejdżanu wobec zasad przyjętych przez wspólnotę międzynarodową i potwierdza jego determinację do realizacji polityki wymazywania ormiańskiego dziedzictwa wszelkimi dostępnymi środkami.
Ta tendencja nie tylko dąży do wymazania historycznych korzeni ludu ormiańskiego, ale także do ograniczenia ich historycznych praw do życia i tworzenia w regionie.
Armine Tigranyan: Azerbejdżan całkowicie zniszczył kilka ormiańskich kościołów
Przedstawiciele wspólnoty „Aghvani-Udi” zbezcześcili i zniszczyli unikatową strukturę ormiańskiego kościoła Tsitsernavank w regionie Kaszatagh w Artsach, przeprowadzając tam antyormiańskie rytuały. Ormiański kościół Kavakavank, który zawiera unikatową inskrypcję z 1742 roku, także stanął w obliczu zagrożenia deormianizacji. Ostatnio ta kampania się rozszerzyła na kompleks klasztorny Gandzasar, gdzie jego protokołowe chachkary, portyki i liczne inskrypcje zostały ogłoszone fałszywymi. Ponadto klasztor Amaras datowany na IV-V wiek również został ogłoszony albański.
Azerbejdżan całkowicie zniszczył kilka ormiańskich kościołów. Godne uwagi przypadki obejmują zniszczenie fundamentów kościołów św. Sargisa we wsi Mokhrenis oraz św. Hovhannesa Chrzciciela w Jebrail (Mekhakavan) w 2020 roku. Ponadto celowanie w Kościół Zbawiciela Ghazanchetsots w Shushi, które skutkowało zniszczeniem jego kopuły, oraz trwające szkody, w tym wymazywanie inskrypcji pod pozorem restauracji, zniszczenie ikony Chrystusa oraz zbezczeszczenie symboli krzyża, są dalszymi dowodami tej polityki.
Armine Tigranyan: kościół Meghretsots św. Astvatsatsin został przekształcony w śmietnisko
Po całkowitej wyludnieniu Artsach (Górskiego Karabachu), Azerbejdżan kontynuował ten trend w 2023 roku. W Shushi kościół Meghretsots św. Astvatsatsin, zbudowany w 1838 roku, został przekształcony w śmietnisko. Krzyż z kościoła z VII wieku w Vankasar został usunięty, krzyż w Stepanakercie został zburzony, unikalne inskrypcje średniowiecznych kościołów św. Sargisa i św. Grigora zostały zniszczone, a rzeźby krzyży zostały zbezczeszczone. Te działania podkreślają systematyczne wysiłki mające na celu wymazanie armeńskiego dziedzictwa kulturalnego i historycznego w regionie.
Takie działania zakłócają przekazywanie wiedzy historycznej i utrudniają przekazanie jej przyszłym pokoleniom, tym samym przerywając związek z tożsamością. Poprzez tę politykę Azerbejdżan fałszuje prawdziwą historię i autentyczność dziedzictwa.
Procesy zawłaszczania ormiańskich symboli kulturowych i historii obejmują poniżanie ormeńskich kościołów, zaprzeczanie ormiańskiemu dziedzictwu, zmianę nazw miast, wsi i ulic w całym Artsach, islamizację ormiańskich osiedli, turkifikację, rusyfikację, zmianę krajobrazów kulturowych, fałszywe restauracje kościołów oraz zakłócenia rytuałów. Działania te mogą prowadzić do uczuć alienacji, straty i bezsilności w dotkniętych społecznościach.
Armine Tigranyan: Międzynarodowa wspólnota czołowych naukowców ostrzega przed zagrożeniami dla ormańskiego dziedzictwa
Międzynarodowa wspólnota reprezentowana przez czołowych naukowców również ostrzega przed zagrożeniami dla ormańskiego dziedzictwa i wyraża swoje obawy na różnych platformach naukowych. Konkretnie profesorowie Lori Khatchadourian i Adam Smith zwracają uwagę, że ormiańskie zabytki znajdujące się na terytoriach kontrolowanych przez Azerbejdżan są autentycznie zagrożone zniszczeniem inspirowanym przez państwo. Ich wspólne oświadczenie głosi: „Zawłaszczanie dziedzictwa jest równie niebezpieczne dla zrozumienia przeszłości ludzkości, jak ciche niszczenie tego dziedzictwa”.
Według niektórych uczonych, Azerbejdżan jest zdolny do zniszczenia ormiańskiej kultury, a nawet do odrzucenia swoich związków z ormiańską historią. A niektórzy z nich twierdzą, że dziedzictwo kulturowe Ormiańskiej Republiki Artsach, nieuznane przez żadne inne państwo, jest narażone, ponieważ stoi przed zasadą integralności terytorialnej państw, a nie przed zasadą prawa.
Armine Tigranyan: Bezcenne skarby kultury chrześcijańskiej zagrożone
W innym artykule Ch. Maranci, „Ormianie wysiedleni z Górskiego Karabachu obawiają się, że ich średniowieczne kościoły zostaną zniszczone”, polityka prowadzona przez Azerbejdżan w odniesieniu do fałszowania przeszłości jest postrzegana jako „subtelna” taktyka na rzecz wymazywania dziedzictwa. Później zauważono, że bezcenne skarby kultury chrześcijańskiej zostały postawione w obliczu zagrożenia w wyniku rozstrzygnięcia sporu między Armenią a Azerbejdżanem.
Międzynarodowe organizacje również wyrażają zaniepokojenie. Jedną z nich jest strona internetowa „Caucasus Heritage Watch” (CHW), złożona z archeologów z Azerbejdżanu i Armenii, założona 30 czerwca 2021 roku, która monitoruje ponad 2000 zabytków zinwentaryzowanych na poziomie państwowym w regionach radzieckich i post-radzieckich, rozciągających się na obszarze prawie 12 000 metrów kwadratowych i znajdujących się pod nadzorem satelitarnym.
Według strony internetowej, są one obecnie w poważnym niebezpieczeństwie, ponieważ historia była świadkiem wydarzeń w Nachiczewanie, a teraz słyszymy groźby ze strony prezydenta Azerbejdżanu oraz innych urzędników o planach ich zniszczenia.
Armine Tigranyan: Ochrona dziedzictwa kulturowego Górskiego Karabachu jest istotna dla międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa
W związku z tym jest oczywiste, że poprzez niszczenie i zawłaszczanie dziedzictwa kulturowego całej wspólnoty, pozbawiając ją prawa do życia i prowadzenia działalności zgodnie z własną tożsamością, Azerbejdżan chce utrwalić akt zawłaszczania na poziomie międzynarodowym, naruszając podstawowe prawa kulturowe społeczności ormiańskiej.
Twierdzimy, że ochrona dziedzictwa kulturowego Artsach (Górskiego Karabachu) jest nie tylko niezbędna dla Ormian z Artsach, ale także istotna dla demokracji, sprawiedliwości społecznej oraz międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.
Armine Tigranyan, ekspert ds. dziedzictwa kulturowego
Agencja Informacyjna, Opinie, AI World, Armenia /EST/ 3.06.2024
Fot. Wikipedia Մերուժ Խեչոյան. CC BY-SA 4.0, Fot. Verjakette en.wikipedia, Fot. Verjakette en.wikipedia