Rocznica podpisania Porozumienia Gdańskiego

 

31 sierpnia 1980 roku w Stoczni Gdańskiej odbyło się spotkanie władz komunistycznych Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (PRL) z Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym. Podczas spotkania strony podpisały Porozumienie Gdańskie, w którym zawarto 21 postulatów. Podobne porozumienia  podpisano ze strajkującymi w Szczecinie i Jastrzębiu. Porozumienia Sierpniowe zakończyły falę strajków i robotniczych protestów.

14 sierpnia 1980 roku w Stoczni Gdańskiej doszło do strajku, który miał decydujące znaczenie. Trwający dwa tygodnie strajk w ciągu kilku dni rozszerzył się na wiele zakładów w całej Polsce. Jego organizatorami byli działacze nielegalnych Wolnych Związków Zawodowych związanych z Komitetem Samoobrony Społecznej Komitetu Obrony Robotników (KSS KOR). Strajk został zaplanowany i przygotowany przez członka Komitetu Obrony Robotników i jednego z liderów Wolnych Związków Zawodowych, Bogdana Borusewicza. Rozpoczęli go stoczniowcy Jerzy Borowczak, Bogdan Felski i Ludwik Prądzyński. Dołączył do nich także Lech Wałęsa, który został zwolniony z pracy w stoczni w 1976 roku. To właśnie on stanął na czele strajku. Strajk poprzedzała akcja ulotkowa, której celem było przywrócenie do pracy Anny Walentynowicz, również zwolnionej działaczki robotniczej.

16 sierpnia 1980 roku strajkujący podpisali porozumienie z dyrekcją stoczni i  Lech Wałęsa ogłosił zakończenie strajku. Porozumienie miało zagwarantować spełnienie postulatów. Protestować zaczęli jednak przedstawiciele innych zakładów, które podjęły strajk. W efekcie tych protestów w stoczni pozostało około tysiąca osób, które kontynuowały protest jako strajk solidarnościowy. Utworzony został Międzyzakładowy Komitet Strajkowy (MKS), na którego czele stanął Lech Wałęsa. Spisanych zostało także 21 postulatów MKS:

1. Akceptacja niezależnych od partii i pracodawców wolnych związków zawodowych, wynikająca z ratyfikowanej przez PRL Konwencji nr 87 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej wolności związkowych.
2. Zagwarantowanie prawa do strajku oraz bezpieczeństwa strajkującym i osobom wspomagającym.
3. Przestrzegać zagwarantowaną w Konstytucji PRL wolność słowa, druku, publikacji, a tym samym nie represjonować niezależnych wydawnictw oraz udostępnić środki masowego przekazu dla przedstawicieli wszystkich wyznań.
4. a) przywrócić do poprzednich praw: – ludzi zwolnionych z pracy po strajkach w 1970 i 1976, – studentów wydalonych z uczelni za przekonania,
b) zwolnić wszystkich więźniów politycznych (w tym Edmunda Zadrożyńskiego, Jana Kozłowskiego, Marka Kozłowskiego),
c) znieść represje za przekonania.
5. Podać w środkach masowego przekazu informację o utworzeniu Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego oraz publikować jego żądania.
6. Podjąć realne działania mające na celu wyprowadzenie kraju z sytuacji kryzysowej poprzez:
a) podawanie do publicznej wiadomości pełnej informacji o sytuacji społeczno-gospodarczej,
b) umożliwienie wszystkim środowiskom i warstwom społecznym uczestniczenie w dyskusji nad programem reform.
7. Wypłacić wszystkim pracownikom biorącym udział w strajku wynagrodzenie za okres strajku jak za urlop wypoczynkowy z funduszu CRZZ.
8. Podnieść wynagrodzenie zasadnicze każdego pracownika o 2000 zł na miesiąc jako rekompensatę dotychczasowego wzrostu cen.
9. Zagwarantować automatyczny wzrost płac równolegle do wzrostu cen i spadku wartości pieniądza.
10. Realizować pełne zaopatrzenie rynku wewnętrznego w artykuły żywnościowe, a eksportować tylko i wyłącznie nadwyżki.


11. Wprowadzić na mięso i przetwory kartki – bony żywnościowe (do czasu opanowania sytuacji na rynku).
12. Znieść ceny komercyjne i sprzedaż za dewizy w tzw. eksporcie wewnętrznym.
13. Wprowadzić zasady doboru kadry kierowniczej na zasadach kwalifikacji, a nie przynależności partyjnej, oraz znieść przywileje MO (Milicji Obywatelskiej), SB(Służby Bezpieczeństwa) i aparatu partyjnego poprzez: zrównanie zasiłków rodzinnych, zlikwidowanie specjalnej sprzedaży itp.
14. Obniżyć wiek emerytalny dla kobiet do 50 lat, a dla mężczyzn do lat 55 lub [zaliczyć] przepracowanie w PRL 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn bez względu na wiek.
15. Zrównać renty i emerytury starego portfela do poziomu aktualnie wypłacanych.
16. Poprawić warunki pracy służby zdrowia, co zapewni pełną opiekę medyczną osobom pracującym.
17. Zapewnić odpowiednią liczbę miejsc w żłobkach i przedszkolach dla dzieci kobiet pracujących.
18. Wprowadzić urlop macierzyński płatny przez okres trzech lat na wychowanie dziecka.
19. Skrócić czas oczekiwania na mieszkanie.
20. Podnieść diety z 40 zł do 100 zł i dodatek za rozłąkę.
21. Wprowadzić wszystkie soboty wolne od pracy. Pracownikom w ruchu ciągłym i systemie 4-brygadowym brak wolnych sobót zrekompensować zwiększonym wymiarem urlopu wypoczynkowego lub innymi płatnymi dniami wolnymi od pracy.

Tablice z postulatami Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego powieszono na dachu portierni stoczniowej bramy nr 2. Była to jedyna możliwość przedstawienia ich opinii publicznej. 31 sierpnia wicepremier Mieczysław Jagielski oraz Lech Wałęsa podpisali w Stoczni Gdańskiej porozumienie, co jednocześnie zakończyło strajk. Po zakończeniu strajku tablice zostały zdemontowane, a w 1981 roku przekazane do Centralnego Muzeum Morskiego.

16 października 2003 roku, decyzją Sekretarza Generalnego UNESCO, wpisano je na Światową Listę Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. W sierpniu 2014 roku tablice z postulatami wyeksponowano na wystawie stałej Europejskiego Centrum Solidarności w sali A „Narodziny Solidarności”, jako depozyt Narodowego Muzeum Morskiego.

31 sierpnia 2021 roku mija 41 lat od podpisania Porozumienia Gdańskiego. Przez te cztery dekady zmienił się ustrój oraz realia, w których żyjemy. Wśród spisanych postulatów niektóre, takie jak wprowadzenie kartek na mięso i przetwory, straciły rację bytu. Część z postulatów została zrealizowana, ale tylko na chwilę ( płatny trzyletni urlop wychowawczy). Wiele z postulatów jednak do dziś nie doczekało się realizacji, chociaż podpisane porozumienie wciąż obowiązuje.

Agencja Informacyjna

Agencja InformacyjnaGospodarka /now/27.08.2020

Foto: solidarnosc.org.pl