115 lat od śmierci Stanisława Wyspiańskiego
Stanisław Wyspiański, wszechstronny artysta Młodej Polski. Był dramaturgiem, poetą, malarzem, grafikiem, architektem, a nawet projektował meble. Zyskał miano czwartego polskiego wieszcza. 28 listopada mija 85 lat od śmierci Stanisława Wyspiańskiego.
Stanisław Wyspiański urodził się 15 stycznia 1869 roku w Krakowie jako Stanisław Mateusz Ignacy Wyspiański, syn Franciszka Wyspiańskiego oraz Marii z Rogowskich. Jego ojciec był znanym rzeźbiarzem i fotografikiem.
Stanisław jako siedmiolatek stracił matkę, a ojciec nie był w stanie się nim opiekować. W 1880 roku jedenastoletni Wyspiański zamieszkał u swojego wujostwa, Janiny i Kazimierza Stankiewiczów. Rodzina obracała się w świecie kultury i sztuki, a w ich domu częstymi gośćmi byli Jan Matejko, Karol Estreicher czy Józef Szujski.
Stanisław Wyspiański chodził do gimnazjum Świętej Anny w Krakowie, w którym wykłady odbywały się w języku polskim. Była to szkoła z wielowiekowymi tradycjami, gdzie dużą uwagę przywiązywano do nauki historii Polski a także polskiej literatury. Jeszcze będąc w szkole Wyspiański podjął pierwsze próby literackie oraz malarskie. Po ukończeniu gimnazjum w 1887 roku Stanisław Wyspiański podjął studia na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz studia malarskie w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie. Dyrektorem szkoły był wówczas Jan Matejko, który swojemu wyróżniającemu się uczniowi powierzył udział w wykonaniu zaprojektowanej przez siebie polichromii w odnawianym Kościele Mariackim.
Od 1890 roku Stanisław Wyspiański wiele podróżował po Europie i oddawał się malarstwu. Jego warunki materialne były trudne, bowiem utrzymywał się jedynie ze stypendium. W tym samym czasie jego uwagę coraz bardziej przyciągał teatr. Młody artysta uczęszczał na spektakle, interesował się tragedią antyczną oraz dramatami Szekspira. W 1894 roku Stanisław Wyspiański na stałe powrócił do Krakowa, gdzie ukończył rozpoczęte podczas podróży dramaty: Królowa Polskiej Korony, Legenda, Warszawianka.
https://agencja-informacyjna.com/kultura/miedzynarodowy-dzien-teatru/
Pod koniec lat 90-tych XIX wieku Wyspiański odegrał istotną rolę w ruchu modernistycznym. Został laureatem Nagrody Polskiej Akademii Umiejętności za pejzaże z kopcem Kościuszki. Nawiązał również współpracę jako malarz i dekorator z teatrem Miejskim w Krakowie, na scenie którego wkrótce rozwinął swoją twórczość dramatyczną. W 1897 roku został jednym z założycieli Towarzystwa Artystów Polskich Sztuka. Pomimo tych sukcesów, ani pierwsze dzieła malarskie, ani pierwsze dramaty nie przyniosły Stanisławowi Wyspiańskiemu większego uznania. Wszystko zmieniło się w 1898 roku, gdy na łamach Życia opublikowano dramat Warszawianka. To właśnie to dzieło zapoczątkowało serię dramatów narodowych.
18 września 1900 roku Stanisław Wyspiański poślubił chłopkę Teodorę Teofilę Pytko. Przysposobił także jej nieślubnego syna Teodora. Para wspólnie doczekała się trójki dzieci: córki Heleny oraz synów Mieczysława i Stanisława. 20 listopada 1900 roku Stanisław Wyspiański wziął udział w weselu swego przyjaciela Lucjana Rydla w Bronowicach Małych. Wydarzenie to stało się kanwą dla największego dzieła artysty – Wesele, wydanego w 1901 roku. Dramat przyniósł Wyspiańskiemu sławę oraz uznanie. W 1906 roku Stanisław Wyspiański został profesorem Krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych.
W kolejnych latach powstawały następne dzieła: Wyzwolenie, Achilles, Bolesław Śmiały, Akropolis, Skałka, Powrót Odysa, Sędziowie. Dorobek artystyczny Stanisława Wyspiańskiego jest bardzo szeroki. Obejmuje wiele dzieł z dziedziny malarstwa (rysunki, szkicowniki, obrazy olejne, pastele) przedstawiającego widoki Krakowa, portrety i autoportrety, rośliny, projekty witraży i malowideł oraz ilustracje; grafiki; projekty mebli i wnętrz; architektoniczny projekt zabudowy Wawelu; dramaty i wiersze.
https://agencja-informacyjna.com/kultura/wesele-2-wojciecha-smarzowskiego-trafi-na-ekrany-kin/
Stanisław Wyspiański przez wiele lat bo się z nieuleczalną wówczas kiłą. Zmarł 28 listopada 1907 roku w krakowskiej klinice przy ul Siemiradzkiego 1. Pogrzeb artysty, który stał się manifestacja narodową, odbył się 2 grudnia 1907 roku. Artystę pochowano w krypcie Zasłużonych na Skałce w Krakowie.
Agencja Informacyjna, Kultura /now/ 27.11.2022