Światowy Dzień Miłośników Książki

Rozwój Internetu w ostatnich latach stanowi główne źródło wiedzy, a także dostępu do literatury. Nie ma jednak nic przyjemniejszego niż usiąść wygodnie i oddać się przyjemności czytania prawdziwej książki. 9 sierpnia miłośnicy książek obchodzą swoje święto.

Światowy Dzień Miłośników Książki (Book Lovers Day) obchodzony jest co roku 9 sierpnia. Jest to wyjątkowy dzień dla wszystkich, których pasją są książki. Nieznane są niestety źródła ani pomysłodawcy święta, jednak ma ono swój istotny cel., a mianowicie propagowanie książek i zachęcanie ludzi z całego świata do ich czytania. Dla bibliofili jest to także doskonała okazja do zakupu nowej pozycji lub obdarowania nią bliskiej osoby. Święto zachęca także do refleksji nad historią książek.

Według oficjalnej definicji książka jest dokumentem piśmienniczym, zapisem myśli ludzkiej, raczej obszernym, w postaci publikacji wielostronicowej o określonej liczbie stron, o charakterze trwałym. Współczesna forma książki pochodzi od kodeksu, czyli połączonych grzbietem kartek, które wraz z upowszechnianiem się pergaminu zastąpiły poprzednią formę dokumentu piśmienniczego, jaką był zwój. Jak jednak wyglądały początki, historia oraz ewolucja książek?

Historia książek dzieli się na dwa etapy. Pierwszym z nich był etap książek rękopiśmiennych przypadający na erę sprzed wynalezienia druku, czyli do roku 1500. Do tej epoki zalicza się także inkanbuły, czyli pierwotne określenie druków a także pierwocin innych technik graficznych, np. pierwociny grafiki i kartografii. Drugim etapem jest epoka książki drukowanej, co zawdzięczamy Janowi Gutenbergowi, niemieckiemu rzemieślnikowi, który był twórcą pierwszej przemysłowej metody druku na świecie.

Pierwsze formy książek pojawiły się już w Starożytności. Zaliczane są do nich tabliczki gliniane, zwoje papirusowe oraz pergamin. Tabliczki gliniane z pismem klinowym stosowane były w państwach położonych w dorzeczu Tygrysu i Eufratu, czyli w Sumerze, Babilonii i Asyrii, a później także w państwie Hetytów i w Persji. Tabliczki wypełniano za pomocą rylców o trójkątnym przekroju znakami w postaci klinów. Następnie suszone były one na słońcu lub wypalane. Ich wymiary wynosiły od 2 cm x 2,4 cm do 22 cm x 37 cm. W przypadku gdy długość tekstu przekraczała wymiary jednej tabliczki, używano następnej i numerowano je. Na końcu tekstu umieszczano kolofon, czyli stopkę, która zawierała autora, źródło tekstu, nazwisko kopisty i korektora tekstu. Gotowe tabliczki wiązano rzemieniami w bloki.

Kolejną formą były zwoje papirusowe, które w Egipcie wykorzystywano już od III tysiąclecia p.n.e. Pasy papirusowego zwoju miały zwykle szerokość ok. 12-30 cm i nieograniczoną długość, ponieważ arkusze sklejano ze sobą wedle potrzeb. Tekst pisano na nich przy pomocy trzciny maczanej w atramencie wyrabianym z sadzy mieszanej z żywicą i wodą lub w farbie z czerwonej glinki.

Ostatnią formą używana w starożytności był pergamin wynaleziony w III/II wieku p.n.e. Wytwarzano go ze specjalnie garbowanej skóry koźlej, owczej lub cielęcej. Początkowo tworzono z niego zwoje tak jak z papirusu. Około II w. p.n.e. zaczął się proces formowania kodeksu pergaminowego. Obie te formy funkcjonowały dalej równolegle aż do IV wieku n.e., kiedy w użyciu pozostała jedynie forma kodeksu. Na pergaminie pisano początkowo trzciną, a później ptasimi piórami. Kodeksy oprawiano w drewniane deseczki.

W Średniowieczu nastąpił rozwój formy kodeksowej, która stanowiła główny kształt książki. W XV wieku kodeksy pergaminowe wyparte zostały przez rękopiśmienne kodeksy papierowe. Były one tańsze i bardziej praktyczne. Papier wyrabiano z miazgi sporządzonej ze szmat i odpadków włókienniczych, rozdrobnionych, macerowanych i bielonych w ługu wapiennym, a następnie rozcieranych w specjalnych młynach papierniczych. Tak przygotowaną miazgę, rozcieńczoną wodą, czerpano z kadzi ręcznie za pomocą płaskiego sita drucianego. Wskutek potrząsania sitem woda z miazgi wyciekała, a na siatce pozostawała cienka warstwa samego gąszczu tworząca arkusz papieru. Te z kolei prasowano, przeciągając przez rozczyn kleju, aby zapobiec zlewaniu się atramentu przy pisaniu. Następnie prasowano ją ponownie, suszono i wygładzono.

Kodeksy były także ozdabiane. Tekst pisany był czarnym atramentem, a zdobienia wykonywano  czerwona glinką. Pojawili się także introligatorzy, którzy zajmowali się oprawianiem dzieł. W Europie w latach 30-tych XV wieku pojawił się także kodeks drzeworytniczy, który był elementem pośrednim pomiędzy iluminowanym kodeksem rękopiśmiennym a ilustrowaną książką drukowaną. W Średniowieczu książki stanowiły przede wszystkim narzędzie w rękach Kościoła. Inne zastosowania kodeksów to  dokumenty królewskie, państwowe, kroniki sławiące władców, romanse rycerskie i poezje oraz książki w działalności uniwersytetów.

W Renesansie pojawiły się pierwsze inkanbuły, czyli wszelkie druki wydane do 1500 roku. Technikę druku za pomocą ruchomych czcionek wynalazł około 1450 Johannes Gutenberg w Moguncji. Wzorcem dla inkunabułów była książka rękopiśmienna. Nie posiadały one strony tytułowej, ale rozpoczęto numerowanie stron. Zdobiona karta tytułowa pojawiła się w 1510 roku. Ponad dekadę później książki stały się skromniejsze i mniejsze. Zaczęto drukować duże nakłady, co miało wpływ na jakość publikacji. Czcionki były niewyraźne, za to cena znacznie niższa. W Renesansie w formie książek zaczęto wydawać powieści, poezję oraz literaturę naukową.

Barok przyniósł bardziej urozmaicona formę książek. Charakterystyczne stały się duże formy, okazałe oprawy i przesadne zdobnictwo.

W Oświeceniu książka znów zmniejszyła swój format. Pojawiły się książki w produkcji masowej, z ilustracjami. Ograniczono zdobnictwo publikacji, a gotowe książki oprawiano w skóry.

Od XIX wieku książki stały się po prostu towarem. Kapitalizm sprawił, że przestano dbać o jakość oraz poziom wydawanych publikacji. Pojawiły się serie wydawnicze, książki dla dzieci i literatura dla ludu, czyli książki przystosowane do określonego społecznie kręgu odbiorców. Pojawiły się także maszyny introligatorskie.

Obecnie książki do druku wraz z ilustracjami przygotowywane są cyfrowo. Produkcja jest masowa, jednak estetyczna. Wydawcy dbają o wygląd i jakość wydawanych publikacji. Wynika to przede wszystkim z dużej ilości istniejących wydawnictw a także ogromu tytułów pojawiających się na rynku.

Dzień Miłośników Książek to doskonały czas by usiąść z ulubionym tytułem i oddać się przyjemności czytania, choć dla wielu bibliofilów taki dzień jest codziennie. Z okazji święta biblioteki często organizują różne akcje, zabawy i konkursy z książkami w roli głównej, zarówno dla dzieci, jak i dla dorosłych. Organizowane są także spotkania z autorami.

Z okazji Dnia Miłośników Książek zespół Agencji Informacyjnej życzy wszystkim czytelnikom przyjemnej lektury.

Agencja Informacyjna

Agencja InformacyjnaKultura /now/ 04.08.2020