Stanisław Witkiewicz, polski malarz, architekt, krytyk sztuki i pisarz reprezentujący nurt dziewiętnastowiecznego realizmu. Twórca stylu zakopiańskiego w sztuce. 5 września mija 106 lat od śmierci wybitnego artysty.
Stanisław Witkiewicz, herbu Nieczuja, urodził się 5 maja 1851 roku we wsi Poszawsz na Litwie. Jego rodzice zostali skazani za udział w powstaniu styczniowym. W 1869 roku rozpoczął studia na Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. Ukończył je w 1871 roku. W latach 1872-1875 studiował na Akademii sztuk Pięknych w Monachium. Po studiach powrócił do kraju i podjął współpracę z tygodnikiem „Wędrowiec”. W 1875 roku założył w Warszawie własną pracownię malarską. Zajmował się również krytyką artystyczną, tworząc jej nowoczesne podstawy.
Stanisław Witkiewicz chorował na gruźlicę. W 1890 roku zamieszkał na stałe w Zakopanem, początkowo głównie w celach leczniczych. Zafascynowany tamtejszą sztuką ludową stworzył teorię „stylu zakopiańskiego”. Projektował architekturę oraz wnętrza zakopiańskich willi, takich jak Koliba, Dom pod Jedlami czy Zofiówka. Zaprojektował kaplicę Najświętszego Serca Jezusowego w Jaszczórówce. Styl zakopiański, którego był twórcą, opisał w publikacjach: „Styl zakopiański. Zeszyt I. Pokój jadalny” wydanej w 1904 roku oraz „Styl zakopiański. Zeszyt II. Ciesielstwo” wydanej w 19010 roku. Za swoja działalność uzyskał tytuł honorowego obywatela Zakopanego. To właśnie dzięki Witkiewiczowi Zakopane stało się miejscem, do którego zjeżdżali się artyści i intelektualiści z całej Polski.
W 1908 roku stan jego zdrowia znacznie się pogorszył. Zmusiło to artystę do przeprowadzki do Lovranu, w którym panował klimat znacznie lepszy dla jego zdrowia.
Stanisław Witkiewicz zmarł w wyniku gruźlicy 5 września 1915 roku w Lovranie na półwyspie Istria. Trumnę ze zwłokami artysty przywiozła do kraju Maria Dembowska. Przedzierając się przez ogarniętą wojną Europę dotarła do Zakopanego 13 września 1915 roku. Dzień później trumnę wystawiono w kaplicy cmentarnej przy ulicy Nowotarskiej. Pogrzeb Stanisława Witkiewicza odbył się 17 września 1915 roku. Wśród zgromadzonych byli Stefan Żeromski, Jan Kasprowicz, Leon Wyczółkowski, Ludwik Solski, Jan Rembowski, Jan Skotnicki, Teodor Axentowicz oraz wielu górali i przewodników tatrzańskich. Witkiewicza pochowano na starym zakopiańskim cmentarzu na Peksowym Brzyzku. W 1930 roku artysta został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Niepodległości.
Agencja Informacyjna, Kultura /now/ 3.09.2020
Foto: obraz Stanisława Witkiewicza z 1875 roku „Na Pastwisku”.