76 lat po powstaniu: Seder Paschalny w warszawskim getcie

 

76 lat po powstaniu w getcie warszawskim, Polacy i Żydzi zgromadzą się w tym szczególnym miejscu by wspólnie celebrować Paschalny Seder. 

 

W 1991 r.  Rebe Lubawicz uznał, że po upadku komunizmu powstały możliwości dla odrodzenia życia żydowskiego w Polsce. Rabin Szalom Stambler i jego rodzina zostali z tą misją skierowani do Warszawy. Stamblerowie włożyli mnóstwo sił i środków w odrodzenie kultury i tradycji żydowskiej w Warszawie – przed II wojną światową mieście zamieszkiwanym przez największą po Nowym Jorku społeczność żydowską. Międzynarodowy Seder jest ich kolejną inicjatywą mającą na celu odrodzenie żydowskiej wspólnoty w Polsce.

W Sederze będą uczestniczyć goście, którzy przyjadą specjalnie z Izreala, m. in. Yosef Nachum i Nakmi’a Ben-Shem (wcześniej Feldschuh) z córką, Sharon Ben-Shem.

„- Cudowne dziecko – Josima Feldschuh, słynna młoda pianistka warszawskiego getta, była moją ciotką” – mówi Sharon Ben-Shem. „- Josima zginęła 21 kwietnia 1943 r., na krótko przed swoimi czternastymi urodzinami. Jej ostatni posiłek odbył się poprzedniego wieczoru – w noc Sederu w 1943 roku! W tym roku nasza rodzina będzie obchodzić Seder w Polsce. Brat Josimy (mój ojciec), jej siostra (moja ciotka) i ja (jej siostrzenica) – wszyscy będziemy w Warszawie,  w jej mieście, dokładnie w dniu, w którym odeszła. Warszawa była także domem dla najbliższej i dalszej rodziny mojej babci. Z tego względu szczególnie znaczący jest dla nas fakt iż  możemy  obchodzić to święto Paschy jako wolni Żydzi,  w miejscu, w którym tak wielu (w tym członkowie  naszej rodziny)  zginęło tragicznie ”.

Wśród gości kolacji sederoweh będą  między innymi członkowie  rodziny Szpilmanów, których wujek Władysław  Szpilman był światowej sławy pianistą. W spotkaniu weźmie udział również Albert Stankowski, dyrektor Muzeum Getta Warszawskiego (które jest obecnie budowane przez polski rząd).

„- Przed wojną około jedna trzecia Warszawy była żydowska” – opowiada Albert Stankowski. „Upamiętnianie przedwojennej żydowskiej Warszawy i wspieranie  rozwoju współczesnej społeczności żydowskiej ma dla nas ogromne znaczenie. Uroczyste obchody Paschy zorganizowane przez rabina Szaloma Stamblera i Chabad Lubawicz są istotną częścią tego procesu. W Muzeum Getta Warszawskiego mamy ten sam cel. Chcemy zachować dla przyszłych pokoleń pamięć warszawskich Żydów, którzy podczas okupacji niemieckiej zostali uwięzieni za murami getta, a następnie zamordowani w nazistowskich obozach”.

Uczestnicy Sederu zostaną podzieleni na trzy grupy i ceremonia będzie prowadzona równolegle w języku – polskim, hebrajskim i angielskim. Pod koniec wieczoru wszyscy uczestnicy się połączą.

Jossi Stambler (13-letni syn rabina Stamblera) prowadzi Seder po hebrajsku, podczas gdy jego ojciec prowadzi równoległą ceremonię po polsku. Pomimo młodego wieku, chłopiec zdobył już reputację utalentowanego mówcy. Angielskojęzyczny Seder będzie prowadzony przez kilku młodych rabinów Lubawicz z USA. Jeden z nich, rabin Levi Goldschmidt, jest prawnukiem rabina Cwi Herscha Gur-Aryeha, żydowskiego dostojnika przedwojennej Warszawy. Gur-Aryeh został zamordowany w masakrze w getcie w Pesach. Historyk Holokaustu, dr Hillel Zaidman, pisze, że w przeddzień Paschy 1943 r. Rabin Gur-Aryeh i jego rodzina, wraz z innymi chasydami Lubawicz,  z narażeniem życia  potajemnie wypiekali i macę aby móc właściwie wypełniać przykazania związane ze Świętem Paschy. Rabin i jego rodzina zginęli razem w powstaniu. Jedynym ocalałym była córka rabina Chaja, która wyszła za mąż za rabina Nachuma Goldschmidta i mieszkała w Tel Awiwie. Historia zatoczyła pełne koło – wnuk Goldschmidta, który mieszka w Nowym Jorku, wróci do ojczyzny swojego przodka, gdzie będzie współgospodarzem Sederu.

Muzeum Getta Warszawskiego powstaje w zabytkowym budynku dawnego Szpital Dziecięcego, założonego przez rodziny żydowskie – Bersohnów i Baumanów – jako klinika dla dzieci wszystkich wyznań. Wystawa przy ul. Siennej 60 zostanie otwarta w 80. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim.

 

Agencja Informacyjna

 

Agencja InformacyjnaKultura /EST/ 19.04.2019