50 lat temu, w styczniu 1971 roku, została podjęta decyzja o odbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie. Zgodę wydał Edward Gierek – wówczas nowo wybrany I Ssekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (KC PZPR) komunistycznej partii, które wtedy rządziła w Polsce. Odbudowa finansowana została ze składek społecznych.
Zamek Królewski w Warszawie to historyczny barokowo-klasycystyczny obiekt.
Pierwotnie była to rezydencja książąt mazowieckich, a od XVI wieku siedziba władz I Rzeczypospolitej: króla i Sejmu (Izby Poselskiej i Senatu).
W swojej długiej historii Zamek Królewski był wielokrotnie grabiony i dewastowany przez wojska szwedzkie, brandenburskie, niemieckie i rosyjskie. W XIX wieku, po upadku powstania listopadowego, został przeznaczony na potrzeby administracji rosyjskiej. W okresie I wojny światowej rezydencja niemieckiego generalnego gubernatora. W latach 1920–1922 siedziba Naczelnika Państwa, w latach 1926–1939 rezydencja Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
W 1979 w zamku utworzono muzeum, powołując państwową instytucję kultury Zamek Królewski w Warszawie – Pomnik Historii i Kultury Narodowej, od 2014 działającej pod nazwą Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum. Rezydencja Królów i Rzeczypospolitej. Obecnie pełni funkcje muzealne i reprezentacyjne.
Zamek jest jedną z największych atrakcji turystycznych stolicy i Polski. W 2019 r. Muzeum – Zamek Królewski w Warszawie odwiedziło ponad milion zwiedzających.
Podczas II wojny światowej Zamek Królewski w Warszawie został przez Niemców całkowicie i z premedytacją zniszczony .
17 września 1939 roku, w wyniku ostrzału artyleryjskiego i bombardowań zamek spłonął. 4 października 1939 roku Adolf Hitler rozkazał, by wysadzić pozostałości budowli. Ostateczne zniszczenie Zamku Królewskiego nastąpiło podczas Powstania Warszawskiego, między 10 a 13 września 1944 roku. Ze zniszczeń ocalały jedynie przyziemia, dolna partia Wieży Grodzkiej, elementy Biblioteki Królewskiej oraz Arkady Kubickiego.
Pomysł odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie narodził się tuż po II wojnie światowej.
W czerwcu 1945 roku w Biurze Odbudowy Stolicy powołano Pracownię Odbudowy Zamku, którą przeniesiono później do Urzędu Konserwatorskiego miasta stołecznego Warszawy. Do 1949 roku przygotowała ona projekt odbudowy, który zakładał odtworzenie historycznej bryły i układu wnętrz. Pomysł nie zyskał jednak akceptacji ówczesnych władz. Również wielu architektów pragnęło wykorzystać zniszczenie Warszawy do swobodnego projektowania, nie zważając na dawny ład urbanistyczny.
Finalnie dopiero w 1971 roku w Biurze Politycznym Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej pod przewodnictwem Edwarda Gierka zapadła decyzja o odbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie.
Ówczesne władze rozpoczęły największą zbiórkę społeczną w historii Polski:
“Dla uczczenia 25 rocznicy odzyskania wolności Narodu i wyzwolenia kraju spod jarzma hitlerowskiej okupacji; dla uczczenia powstania Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej i podkreślenia nierozerwalnych więzów łączących społeczeństwo kraju z milionami Polaków rozsianych po całym świecie. (…) Rada Ministrów PRL postanawia przystąpić do odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie w oparciu o fundusze społeczne zebrane na ten cel przez ofiarodawców w kraju i za granicą.” Po decyzji Edwarda Gierka zawiązał się Obywatelski Komitet Odbudowy Zamku Królewskiego. Jego przewodniczącym został Józef Kempa – szef Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w stolicy, a wiceprzewodniczącym profesor Stanisław Lorentz. Apel o datki na odbudowę zamku spotkał się z pozytywnym odzewem w Polsce i za granicą. Pierwsze 10.000 złotych przekazała słynna aktorka Mieczysława Ćwiklińska. Po kilku latach na koncie na odbudowę widniało około miliarda złotych i 800.000 dolarów.
W odbudowie uczestniczyło 18 biur i instytucji projektowych oraz 29 przedsiębiorstw specjalistycznych.
Przeciętnie w pierwszych sześciu latach prac zatrudniano przy odbudowie 400-450 osób. Ponadto jak wspominał uznawany architekt – profesor Jan Zachwatowicz:
„Dużą pomoc w wypożyczaniu sprzętu technicznego i olbrzymi wkład pracy przy odgruzowywaniu i budowie okazały jednostki Wojska Polskiego, Zakłady Maszyn Budowlanych im. Waryńskiego, Zakłady Górnicze w Zabrzu oraz wiele innych zakładów i instytucji. Społeczny odzew na apel o odbudowie zamku znalazł wyraz w bezpośrednim uczestnictwie w pracach na terenie budowy…”.
Co ciekawe, jak poinformowała Bożena Radzio – kuratorka zamkowej ekspozycji “Zniszczenie i odbudowa Zamku Królewskiego w Warszawie”:
„Jeden z apartamentów miał być podobno przygotowywany dla żony Edwarda Gierka, Stanisławy. Miała mieć w nim m.in. łazienkę z armaturą sprowadzoną specjalnie z Włoch. W 1980 r. zrezygnowano z pomysłu utworzenia na Zamku gościnnych apartamentów, co miało zapewne związek ze strajkami robotniczymi i powstaniem Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”.
Latem 1974 roku pierwszy raz po latach można było usłyszeć bicie zegara z odbudowanej Wieży Zegarowej.
Znaczyło to, że oddano stan surowy zamku. Prasa w lutym 1977 roku informowała, że „można zwiedzać w Zamku Królewskim w Warszawie zespół dawnych sal sejmowych oraz apartament mieszkalny Stanisława Augusta, podziwiając pietyzm konserwatorów i kunszt rzemieślników, którzy zdołali przywrócić im dawną wspaniałość.”
30 sierpnia 1984 roku dokonano uroczystego otwarcia Zamku Królewskiego w Warszawie.
Prace wykończeniowe trwały jeszcze kilka lat. Ostatecznym zwieńczeniem odbudowy było otwarcie w 2009 roku odtworzonych Arkad Kubickiego. Zamek wraz ze Starym Miastem w Warszawie został wpisany w 1980 roku na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. W ten sposób Zamek Królewski w Warszawie stał się przykładem ogromnie udanej, wiernej rekonstrukcji. Zamek stał się symbolem powojennej Polski, która dzięki wysiłkowi społeczeństwa oraz ówczesnej władzy, podniosła się z powojennych ruin.
26 stycznia 2021 roku, o godzinie 11.15 odbędzie się inauguracja obchodów jubileuszu pięćdziesięciolecia rozpoczęcia prac nad odbudową Zamku Królewskiego w Warszawie – odwołująca się do pierwszego, historycznego posiedzenia Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego. „Jubileusz zainaugurujemy wystawą “Arcydzieła Watykanu”, a drugą jej odsłoną będzie przypomnienie biografii Karola Wojtyły.” Zapowiada profesor doktor habilitowany Wojciech Fałkowski – Dyrektor zamku.
Uroczystości upamiętniające wydarzenie zakończą w 2024 roku, kiedy przypada czterdziesta rocznica udostępnienia Zamku Królewskiego w Warszawie społeczeństwu.
Zapowiedź wielkiego jubileuszu 50-lecia odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie dostępna jest na stronie https://fb.watch/3eutHF7XPe/
Filmy opowiadające o odbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie dostępne są na stronie https://www.facebook.com/hashtag/jubileuszzamku
Agencja Informacyjna, Gospodarka /SYL/ 26.01.2021