Piotr Nowak: Odwrócony kredyt hipoteczny i renta dożywotnia

 

Na krajowym rynku występują dwa modele ofert kierowanych, co do zasady, do seniorów, tj. oferta opierająca się na modelu kredytowym bądź na modelu sprzedażowym. W przypadku modelu kredytowego mamy do czynienia z odwróconym kredytem hipotecznym uregulowanym w ustawie z dnia 23 października 2014 r. o odwróconym kredycie hipotecznym, dalej „ustawa o odwróconym kredycie hipotecznym” (Dziennik Ustaw z 2016 r. poz. 786). W przypadku natomiast funkcjonowania modelu sprzedażowego można mówić o rencie dożywotniej, do której mają zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego (art. 903-907 kodeks cywilny dotyczące renty lub art. 908-916 dotyczące umowy o dożywocie).

 

Pragnę wskazać, iż zakresie regulacji ustawy z dnia 23 października 2014 r. o odwróconym kredycie hipotecznym, której wnioskodawcą jest Ministerstwo Finansów, do oferowania odwróconego kredytu hipotecznego, uprawnione są podmioty podlegające, co do zasady, nadzorowi sprawowanemu przez Komisję Nadzoru Finansowego lub przez organy nadzoru w kraju macierzystym, tj. banki, oddziały banków zagranicznych, instytucje kredytowe prowadzące działalność transgraniczną w Polsce, a także oddziały instytucji kredytowych.

 

Ograniczenie katalogu podmiotów uprawnionych do oferowania umów odwróconego kredytu hipotecznego wyłącznie do podmiotów nadzorowanych przez odpowiednie organy kontroli, podyktowane było potrzebą zapewnienia adekwatnej ochrony i bezpieczeństwa kredytobiorców – przede wszystkim osób starszych, co wynika także ze szczególnych rozwiązań regulacyjnych przewidzianych dla sektora bankowego.

 

Wejście w życie przedmiotowej ustawy wprowadziło mechanizmy umożliwiające, bankom działającym na polskim rynku, oferowanie szczególnego rodzaju produktów kredytowych jakim są odwrócone kredyty hipoteczne. Specyfika odwróconego kredytu hipotecznego polega na tym, że kredytobiorca będący właścicielem nieruchomości zawiera z bankiem umowę, na mocy której uzyskuje comiesięczną wypłatę środków lub jednorazową kwotę pieniędzy, w zamian za ustanowienie hipoteki na nieruchomości na rzecz banku.

 

Spłata kredytu, co do zasady, następuje po śmierci kredytobiorcy, aczkolwiek spadkobiercy nie tracą prawa do nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie kredytu, bowiem mają możliwość dokonania spłaty zadłużenia. W przypadku gdy nie wyrażą takiej woli, będą zobowiązani do przeniesienia własności nieruchomości na bank, który zaspokoi swoje roszczenie z kwoty uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości. Należy podkreślić, iż tak zaproponowana konstrukcja umowy odwróconego kredytu hipotecznego zapewnia odpowiednie zabezpieczenie zarówno dla kredytobiorcy jak również jego spadkobierców, którzy nie zostają pozbawieni prawa decydowania co do losów nieruchomości oraz uczestniczą w rozliczeniu zobowiązania.

 

Jednocześnie należy podkreślić, iż osoba korzystająca z takiego kredytu pozostaje do końca swojego życia właścicielem nieruchomości, co wypełnia podstawowe założenie regulacji, którym jest jak najpełniejsze zabezpieczenie interesów osób starszych będących z założenia adresatami tego produktu.

 

W przypadku odwróconego kredytu hipotecznego wypłata kredytu nie wymaga dokonywania przez kredytobiorcę spłaty odsetek i kapitału, w odróżnieniu od klasycznej umowy kredytowej, w której w miarę spłat rat kapitałowo-odsetkowych zmniejsza się zadłużenie kredytobiorcy. Ponadto w ramach rozwiązań regulacyjnych ustawy o odwróconym kredycie hipotecznym wprowadzonych zostało szereg obowiązków informacyjnych dla banków, które mają przyczynić się do tego, aby kredytobiorcy, w szczególności osoby starsze, były świadome zasad działania tego produktu oraz miały zagwarantowaną możliwość zrezygnowania z niego – tj. przysługiwało im prawdo do odstąpienia od umowy o odwrócony kredyt hipoteczny.

 

Chciałbym zauważyć jednak, iż pomimo obowiązywania ustawy o odwróconym kredycie hipotecznym od dnia 15 grudnia 2014 r., z analiz przeprowadzonych przez Związek Banków Polskich wynika, że banki dotychczas nie poszerzyły swoich ofert o ten rodzaj produktu kredytowego. Wśród przyczyn takiego stanu rzeczy identyfikowane są przede wszystkim kwestie ekonomiczne związane z warunkami oferowania odwróconego kredytu hipotecznego, konkurencja ze strony podmiotów spoza sektora bankowego, oferujących odmienną co prawda pod względem konstrukcji prawnej usługę – rentę dożywotnią w modelu sprzedażowym, aczkolwiek adresującą zbliżone potrzeby finansowe osób starszych. Należy przy tym zauważyć, że ustawa o odwróconym kredycie hipotecznym nie stanowi dla banków zobowiązania do podjęcia działalności w zakresie oferowania odwróconego kredytu hipotecznego, a jedynie wprowadza taką możliwość.

 

Mając na uwadze powyższe Ministerstwo Finansów prowadzi prace analityczne mające na celu zidentyfikowanie czynników, które mogą mieć wpływ na brak skłonności banków do oferowania odwróconego kredytu hipotecznego. Pragnę nadmienić, iż Ministerstwo Finansów wystąpiło m. in. do Przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego w celu uzyskania opinii Komisji Nadzoru Finansowego w tym zakresie jako właściwego organu nadzoru nad podmiotami sektora bankowego uprawnionymi do oferowania tego produktu.

 

Odnosząc się kwestii renty dożywotniej należy wskazać, iż z informacji uzyskanych od Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii (MPiT) zagadnienie tzw. rent dożywotnich wpisuje się w szeroko rozumianą politykę wobec osób starszych i ma istotne znaczenie ze względu na zapewnienie bezpieczeństwa seniorów, którzy chcieliby zawrzeć taką umowę. W ramach Rady Ministrów, Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pełni koordynacyjną rolę w sprawach polityki wobec osób starszych, z którą kwestia renty dożywotniej – jak zauważa Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii – powinna być spójna.

 

Z informacji uzyskanych od Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii wynika, iż niejednokrotnie zwracało na niego uwagę. W trakcie prac nad „Polityką społeczną wobec osób starszych do roku 2030. Bezpieczeństwo. Uczestnictwo. Solidarność”, na wniosek MPiT, dokument ten został uzupełniony o działanie polegające na dokonaniu analizy problematyki dotyczącej tzw. renty dożywotniej pod kątem zapewnienia ochrony osób starszych, będących stroną umów o rentę dożywotnią.

 

Polityka społeczna wobec osób starszych do roku 2030. Bezpieczeństwo. Uczestnictwo. Solidarność” została przyjęta przez Radę Ministrów 26 października 2018 r. Efektem prac ma być przedstawienie rekomendacji z niej wynikających. Koordynacja przedmiotowego działania została powierzona Ministerstwu Sprawiedliwości, we współpracy z ministerstwami: Przedsiębiorczości i Technologii, Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Finansów, Inwestycji i Rozwoju oraz urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów i Komisją Nadzoru Finansowego.

 

Agencja Informacyjna

Piotr Nowak, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie FinansówOpinie, Agencja Informacyjna, 11.09.2019

 

Źródło: www.sejm.gov.pl