Wielkanoc – od Pesach do Pięćdziesiątnicy

Wielkanoc – najstarsze i najważniejsze święto chrześcijańskie upamiętniające misterium paschalne Jezusa Chrystusa: jego mękę, śmierć i zmartwychwstanie. Początki obchodów Wielkanocy łączą się z żydowskimi obrzędami Pesach.

Pesach to najważniejsze i najstarsze doroczne święto żydowskie obchodzone na pamiątkę uwolnienia Izraelitów z niewoli egipskiej. Nazwa święta związana jest z biblijnymi opisami „przejścia” (Boga nad domami Izraelitów w Egipcie, Izraelitów przez morze) lub „ominięcia” w czasie ostatniej z plag egipskich tych domów Izraelitów, których odrzwia były pokropione krwią baranka.

Po odłączeniu Kościoła od Synagogi, Wielkanoc stała się świętem sprawowanym jako całonocne czuwanie (Wigilia Paschalna), w czasie którego opowiadano historię zbawienia i składano eucharystyczną ofiarę prawdziwego Baranka – Syna Bożego.

Ostatecznie święto przybrało formę trzydniowych obchodów tzw. Triduum paschalnego, które poprzedza czterdziestodniowy czas przygotowań (Wielki Post).

Niedziela wielkanocna rozpoczyna się już w sobotę po zapadnięciu zmroku, co jest zgodne z tradycją żydowską w której każdy nowy dzień zaczyna się po zachodzie słońca.

Podczas Wigilii Paschalnej której zapala się paschał – wielką woskową świecę, która symbolizuje zmartwychwstałego Chrystusa. Świętowanie Wielkanocy trwa kolejne osiem dni – oktawę wielkanocną, po której następuje Okres wielkanocny, trwający 50 dni, którego finałem jest dzień pięćdziesiątnicy – Niedziela Zesłania Ducha Świętego. W 40. dniu (czwartek) obchodzona jest uroczystość Wniebowstąpienia Pana Jezusa.

Polską tradycją wielkanocną są msze rezurekcyjne (resurrectio łac. oznacza zmartwychwstanie). Do XVIII wieku odprawiane były o północy, potem świętowano rezurekcję rano. Rezurekcję zapowiada uroczyste bicie w dzwony, ogłaszające, że Chrystus zmartwychwstał. Dzwonom towarzyszyła kanonada ze strzelb, petard, armatek i moździerzy, a powstały w ten sposób huk miał obudzić cały świat do nowego życia.

https://agencja-informacyjna.com/kultura/zydzi-na-calym-swiecie-obchodza-pesach/

Po porannej rezurekcji rodzina zasiada do uroczystego śniadania wielkanocnego, które rozpoczyna się składaniem życzeń i dzielenia się poświęconym jajkiem, przypominającym w swej symbolice bożonarodzeniowe łamanie się opłatkiem.

Jajko poświęcone są w sobotę wielkanocną a w tzw. koszyczka ze święconką towarzyszą im inne potrawy (m. in. kiełbasa i chleb i ciasto). Stoły zdobione są bukietami z bazi i pierwszych wiosennych kwiatów. Głównym ciastem wielkanocnym jest babka drożdżowa, tzw. baba wielkanocna. Popularne są również mazurki. Według CBOS (badania z 2000 r.) w zwyczaju święcenia pokarmów w Wielką Sobotę uczestniczy 95% obywateli Polski. Poza Polską z obyczaj ten występuje jeszcze na Słowacji, Śląsku Cieszyńskiego na obaszarach zamieszkanych przez Polaków, na Białorusi, a także wśród polskich emigrantów na całym świecie.

Polską tradycją związaną z Wielkanocą jest także ozdabianie jajek które przybiera różne formy: pisanki, kraszanki, wyklejanki i inne. Poniedziałek wielkanocny to popularny Śmigus-Dyngus.

Była to swawola powszechna w całym kraju tak między pospólstwem, jako też między dystyngowanym. W poniedziałek wielkanocny mężczyźni oblewali wodą kobiety, a we wtorek i w inne następujące dni kobiety mężczyzn, uzurpując sobie tego prawa aż do Zielonych Świątek, ale nie praktykując dłużej jak do kilku dni.

Jędrzej Kitowicz, Opis obyczajów za panowania Augusta III

W niedzielny poranek głowa kościoła katolickiego wygłasza  z balkonu Bazyliki Świętego Piotra  tzw. Urbi et Orbi (łac. „miastu i światu”) – uroczyste błogosławieństwo papieskie. Przypomijmy fragment Urbi et Orbi wygłoszonego przez św. Jana Pawła II w wielkanocną niedzielę 2000 r.

Zmartwychwstały Chrystus wskazuje ścieżki nadziei,
po których mamy iść razem,
dążąc do świata bardziej sprawiedliwego i solidarnego,
gdzie ślepy egoizm nielicznych
nie będzie zagłuszał krzyku cierpiących rzesz,
pogrążając całe narody
w nędzy i poniżeniu.
Orędzie życia, ogłoszone przez usta anioła
przy odsuniętym kamieniu grobowca,
niech rozgrzeje zatwardziałe serca,
niech pomoże obalić niesprawiedliwe bariery
i niech sprzyja owocnemu spotkaniu narodów i kultur.
Wizerunek nowego człowieka,
jaśniejący na obliczu Chrystusa,
niech sprawi, aby wszyscy uznali
nienaruszalną wartość ludzkiego życia;
niech przynagli do stosownych działań,
które pozwolą zaspokoić
coraz mocniej odczuwaną potrzebę
sprawiedliwości i równouprawnienia
w różnych dziedzinach życia społecznego;
niech nakłoni jednostki i państwa
do pełnego poszanowania istotnych i rzeczywistych praw,
zakorzenionych w samej naturze człowieka.

św. Jan Paweł II

Agencja Informacyjna

Agencja InformacyjnaKultura /MAN/ 5.03.2019