28 maja 2021 r. w Łodzi zmarł Janusz Tryzno – grafik, rysownik, fotograf i malarz, twórca Muzeum Książki Artystycznej w Łodzi. Unikatowe muzeum powstało w 1993 roku dzięki fundacji Correspondance des Arts, założonej w 1990 przez Janusza Tryzno, jako rozwinięcie działającego od 1980 roku, wydawnictwa o tej samej nazwie. Artysta odszedł w dniu swoich 73 urodzin.
„28 maja, w nocy, odszedł od nas Janusz Paweł Tryzno (1948-2021), grafik, malarz, projektant book-artu, współtwórca i szef Muzeum Książki Artystycznej w Łodzi oraz wydawnictwa Correspondance des Arts. Ogromnie pracowity Towarzysz Sztuki Drukarskiej, skromny wielki artysta, przyjaciel. On sam i Jego dzieło pozostaną w naszej pamięci.” – Napisał na portalu rynku wydawniczego Andrzej Tomaszewski wraz z przyjaciółmi redakcji >>Wydawcy<<.
Janusz Tryzno wspominany jest jako wspaniały, ciepły człowiek z wielką pasją. O jego śmierci poinformowało Stowarzyszenie Twórców Grafiki Użytkowej z Warszawy.
Janusz Paweł Tryzno urodził się 28 maja 1948 roku w Szczecinie. Studiował w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi, gdzie w 1974 roku otrzymał dyplom z grafiki i fotografii.
W 1980 roku Janusz Tryzno wraz ze znajomymi założył grupę artystyczną Correspondance des Arts. Artysta razem z grupą przyjaciół, w tym ze znanym łódzkim poetą Zdzisławem Jaskułą, Andrzejem Graczykowskim i Zbigniewem Janeczkiem, otworzył zakład produkcji książek artystycznych. W proces powstawania zakładu zaangażowana była także żona artysty – Jadwiga Tryzno.
„Zdzisława Jaskułę i jego żonę Sławę Lisiecką poznaliśmy w 1980 roku – jesienią na imieninach u naszej sąsiadki. Często się wtedy spotykaliśmy przy stole, ubogim w jadło, ale bogatym w pomysły i dyskusje.” – Opowiada Jadwiga Tryzno. – „Na jednym z nich padła idea „wydania” (wszyscy coś wtedy wydawali) kalendarza, w którym do każdego miesiąca zostanie wybrany odpowiedni patriotyczny wiersz, a do niego zrobiona zostanie równie bojowa grafika. Zdzisław Smektała podjął się wtedy wyboru wierszy, a obecni na spotkaniu trzej artyści – wykonania grafik. Ktoś rzucił tytuł „Rok Polski” i zdecydowano, że kalendarz ten będzie miał 13 miesięcy. Robota trwała kilka miesięcy i wiosną 1981 „Rok Polski” był gotowy w nakładzie 53 egzemplarzy. (…) Wybór wierszy zrobiony przez Zdzisława był niezwykle trafny, mogłam się o tym przekonać podczas strajku studenckiego w 1981 – na ścianach sal uczelni studenci wieszali kartki z ręcznie przepisywanymi wierszami, tymi samymi, które znalazły się w „Roku Polskim.” – Wspomina Jadwiga Tryzno.
Janusz Tryzno pięknie potrafił opowiadać o kontakcie człowieka z książką artystyczną.
„Książka artystyczna to jest teatr jednego widza. Otwieramy ją. To jest jakby budynek teatru, który przed nami stoi.” – Tłumaczył Janusz Tryzno w Radio Łódź. „Jest okładka, którą otwieramy i wchodzimy do środka, do foyer teatru. Jest tytuł. Następnie pojawia się kurtyna. Otwieramy ją i zaczyna się gra. Są ilustracje, elementy książki…”
W 1990 roku Janusz Tryzno stworzył fundację Correspondance des Arts.
Dzięki tej fundacji w 1993 roku w Łodzi powstało Muzeum Książki Artystycznej. Janusz Tryzno przeniósł zakład produkcji książek artystycznych do pałacyku Henryka Grohmana przy ulicy Tymienieckiego w Łodzi.
„Tutaj przychodzą głównie artyści, by pracować na tych urządzeniach.” – Wyjaśniał Janusz Tryzno w Radia Łódź. – „To nie jest typowe muzeum, gdzie eksponaty stoją pod ścianą i je sobie oglądamy.” – Dodał Artysta.
Janusz Tryzno przez lata gromadził stare maszyny drukarskie, czcionki i wyposażenie dawnych drukarni. Sam czerpał papier, drukował, wydawał nietypowe książki i publikacje, które były prawdziwymi dziełami sztuki.
Muzeum Książki Artystycznej, które stworzył, było dla niego miejscem wyjątkowym. Za uratowanie maszyn muzeum dostało nagrodę Amerykańskiego Stowarzyszenia Historii Druku.
„Janusz Tryzno to odkrywca i rekonstruktor polskiej czcionki na 100-lecie Niepodległości. Czcionka nazywa się Brygada” – Napisał społecznik Józef Śreniowski na swoim profilu na portalu społecznościowym Facebook.
Czcionka „Brygada” miała być pierwszą czcionką pisma narodowego, 10 lat po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Niestety, jej twórca uprzedzony przez rywala, porzucił prace nad nią. Matryce z czcionką zostały odnalezione w 2016 roku, w składziku Muzeum Książki Artystycznej w Łodzi.
Janusz Tryzno wielokrotnie musiał jednak bronić Muzeum Książki Artystyczne przed likwidacją.
Placówka ma kilka ważnych kolekcji, jak m. in. zbiór „Polska Książka Artystyczna z przełomu XX i XXI wieku”, kolekcję „Książki o Książkach” oraz unikatowy zbiór urządzeń technicznych: drukarskich, papierniczych, introligatorskich. Wystawy czasowe w Muzeum Książki Artystycznej dotyczą albo sztuki książki, albo szeroko rozumianej „korespondencji różnych sztuk”. Ośrodek jest miejscem gromadzenia współczesnych książek artystycznych, szczególnie polskich artystów żyjących w kraju i za granicą. Zbiory w sporej części są depozytami artystów. Muzeum powiększa zbiory ogłaszając konkursy i wystawy, zbiera i wydaje katalogi, zabiega o najbardziej wartościowe dzieła.
„O Januszu Tryzno najlepiej opowiada jego wielkie dokonania. Mógłich dokonać tyko Człowiek szczególny.” – Uważa Juliusz Erazm Bolek – poeta, laureat Światowego Dnia Poezji UNESCO. – „Niezależnie od tego Janusz Tryzno stworzył unikalne Muzeum Książki Artystycznej – jedno z najbardziej magicznych, albo wręcz baśniowych miejsc na świecie. Jest to miejsce, które powinno być mekką wszyskic pasjonatów książki, ale też wszystkich uczniów, bo dopiero tam można pojąć na czym polega potęga książki i wyobraźni.” – Twierdzi Juliusz Erazm Bolek – poeta, laureat Światowego Dnia Poezji UNESCO.
Janusz Tryzno wielokrotnie był nagradzany za działalność społeczną i twórczą.
Artysta otrzymał m. in.: Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości (2018), Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2013), Nagrodę Prezesa Związku Polskich Artystów Plastyków (ZPAP) za prace „Orfeusz i Eurydyka”(2007), brązowy medal w konkursie Schoenste Buecher Aus Aller Welt, czyli Najpiękniejsze Książki z Całego Świata (1997), Nagrodę Miasta Łodzi za twórczość literacką (1997), Nagrodę Verte nadaną przez „Gazetę Wyborczą” (1994).
Janusz Paweł Tryzno zmarł 28 maja 2021 roku. „Trzy tygodnie temu widziałam go po raz ostatni, opowiadał o tym, jak odmalował drzwi w pałacyku Grohmana. Nie wyglądał na osobę, która wybiera się na tamten świat. Straszliwa strata, dziś już takich ludzi nie ma.” – Wspomina profesor Ewa Latkowska-Żychska z Akademii Sztuk Pięknych, która studiowała z Januszem Tryzną na jednym roku. – „Był człowiekiem wyjątkowym, altruistą i entuzjastą, omnibusem. Z czymkolwiek się do niego zgłoszono, zawsze pomagał. A Muzeum Książki Artystycznej tworzył z sercem, ściągał maszyny ze złomowisk.” – Dodała Ewa Latkowska-Żychska.
Ostatnie pożegnanie Janusza Tryzno odbędzie się 4 czerwca 2021 roku na cmentarzu Na Dołach w Łodzi o godzinie 11.50.
Agencja Informacyjna, Kultura /SYL/ 02.06.2021
Na zdjęciu Janusz i Jadwiga Tryzno w siedzibie Muzeum Książki Artystycznej w Łodzi Fot. autorstwa Kontrola – Praca własna, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=79301095