160. rocznica urodzin Jana Kasprowicza

 

W 2020 roku przypada 160. rocznica urodzin polskiego poety, krytyka literackiego i dramaturga Jana Kasprowicza. Przedstawiciel okresu Młodej Polski urodził się 12 grudnia 1860r. w Szymborzu. Poeta, często stawiany na równi z Adamem Mickiewiczem, był związany z takimi nurtami literackimi jak: naturalizm, symbolizm czy ekspresjonizm.

Jan Kasprowicz rozpoczął swoją edukację w Szymborzu oraz pruskich gimnazjach, a już w nastoletnim wieku zadebiutował literacko z utworem „Bądź Polką”. Na studia wyjechał do Lipska, oraz w późniejszym czasie – do Wrocławia. Studiował literaturoznawstwo oraz filozofię, a jego pierwszym uznanym i datowanym wierszem jest „Do Gopła” z 1877 roku. W 1904 roku ukończył doktorat na Uniwersytecie Lwowskim, na którym została stworzona dla niego katedra literatury porównawczej – gdzie objął stanowisko rektora.

Obecnie jest uznawany za jednego z najwybitniejszych polskich twórców w literaturze polskiej, a w ówczesnych czasach stał się innowatorem w tworzeniu wierszy wolnych – bez usystematyzowanej składni – oraz we wprowadzeniu do sztuki katastrofizmu i prymitywistycznych tendencji. Był aktywnym działaczem akademickim, społecznym i politycznym.

Na twórczą niezależność i oryginalny styl Jana Kasprowicza miały wpływ bardzo ważne czynniki życiowe – bolesne doświadczenia spowodowane biedą oraz rozpadem więzi rodzinnych, a co za tym idzie – samotnością. Wychowywał się na wsi, w wielodzietnej rodzinie. Mając 26 lat ożenił się z Teodozją Szymańską, jednak związek przetrwał jedynie kilka miesięcy. W roku 1889 przeprowadził się do Lwowa i ponownie ożenił, ale jego drugie małżeństwo również uległo rozpadowi. Żona Jadwiga odeszła od niego z ich współlokatorem po 6 latach, zostawiając mu na wychowanie dwie wspólne córki.

Jan Kasprowicz w obliczu wielu trudnych wydarzeń porzucił aktywizm społeczny i mocno zmienił swoje poglądy. Zaczął postrzegać zło i cierpienie w sposób metafizyczny, a jego silna wiara w Boga uległa zachwianiu. W 1898 roku powstał tomik, który rozpoczął czas symbolizmu w jego twórczości „Krzak dzikiej róży w Ciemnych smreczynach” – do dzisiaj jest to dzieło uznawane za jedno z największych osiągnięć w polskim modernizmie. Dopiero w 1911 roku zawarł szczęśliwe małżeństwo i zamieszkał na Podhalu, gdzie zmarł 1 sierpnia 1926r.

Twórczość Jana Kasprowicza wyróżnia, bez wątpienia ciągła ewolucja dotycząca sposobu postrzegania świata przez autora, ale również ewolucja miłości – od całkowicie negatywnego jej postrzegania do diametralnej zmiany. W zależności od aktualnego stanu ducha poety, można było bardzo wyraźnie zauważyć jego uzewnętrznione emocje.

Aktywność literacka Jana Kasprowicza dzieli się na 3 odróżniające się od siebie etapy – początkowa twórczość ma wydźwięk pozytywistyczny, mający na celu poprawić  brutalny los ubogich ludzi mieszkających na wsi oraz tematykę religijną. Etap drugi wiąże się z przykrymi doświadczeniami prywatnymi ze Lwowa – tutaj w utworach widać pesymizm, ból i bunt. Natomiast trzeci etap to spokój ducha, który twórca osiągnął po przeprowadzce na Podhale – ówczesna twórczość jest ciepła, spokojna i towarzyszy jej nastrój góralskiej gawędy, a tematyka górska jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych motywów w twórczości Jana Kasprowicza.

Za najwybitniejsze dzieła Jana Kasprowicza uznaje się: cykl „Chałupy” – ukazanie biedy i pozytywistyczne zapatrywania autora; hymny, pośród których cykl pierwszy obrazuje pesymizm autora do świata, natomiast cykl drugi neguje poprzednie przekonania, ukazuje pogodzenie się z losem; oraz wyżej wspomniany tomik „Krzak dzikiej róży” jako wybitne dzieło symbolizmu i modernizmu.

Jako jedną z najciekawszych opinii o osobie Jana Kasprowicza, można uznać słowa Witolda Gombrowicza: „Kasprowicz. Chleb razowy, gołębia dusza, szczerozłoty piewca… Ale tak że: chłop – zdrajca, kmieć fałszywy, nienaturalna natura, robiona prostota. Jan Kasprowicz, odszedłszy od chłopa i przemieniwszy się w inteligenta, chciał jednak pozo­stać chłopem – jako inteligent.”

 

Agencja Informacyjna

 

Agencja InformacyjnaKultura / AZY /07.12.2020

Foto: By Jacek Malczewski – cyfrowe.mnw.art.pl, Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=3234163