Dożynki, czyli Święto Plonów

 

Dożynki to największe w roku święto gospodarcze rolników.  Święto Plonów stanowi ukoronowanie ich całorocznej pracy. Obchodzone jest 23 września, po zebraniu plonów.

Dożynki obchodzone są w Polsce od drugiej połowy XVI wieku, kiedy to rozwinęła gospodarka folwarczno – dworska. Właściciele majątku urządzali wtedy dla żniwiarzy zabawę, poczęstunek i tańce. Była to nagroda za dobrze wykonaną pracę przy żniwach i zebrane plony, od których zależała ludzka egzystencja.

Obchody dożynkowe odbywały się we wszystkich regionach Polski. Wykorzystywano w nich również elementy archaiczne, ślady dawnych obrzędów oraz składanie ofiar bóstwom urodzaju. Wiele z tych praktyk stosowano jeszcze do niedawna. Jedną z takich tradycji jest np. ostatnia wiązka, kłosy, które pozostawiano na polu dla ciągłości urodzaju. Pozostawiony pas zboża nazywano, w zależności od regionu, przepiórką, perepełką, brodą, kozą lub pępkiem. Ścinał go uroczyście najlepszy kośnik. Następnie kłosy wręczano żniwiarkom przodownicom, by uplotły z nich wieniec, co rozpoczynało Dożynki.

Wieniec dożynkowy pleciony był z ostatnich kłosów, jarzębiny, orzechów, owoców, kwiatów i kolorowych wstążek. Wieńce miały zazwyczaj kształt wielkiej korony lub koła. Dawniej umieszczano w nich również żywe koguty, kaczęta lub małe gąski, by zapewnić piękny i zdrowy przychówek gospodarski. Wieniec taki nazywany był plonem. Nosiła go na głowie lub wyciągniętych rękach najlepsza żniwiarka. Za żniwiarka szedł orszak odświętnie ubranych żniwiarzy. Nieśli oni przystrojone kwiatami sierpy i kosy.

Uroczysty orszak szedł do kościoła, by poświęcić wieniec. Następnie żniwiarze udawali się do dworu właściciela pola, który był także gospodarzem dożynek. W trakcie drogi wszyscy śpiewali pieśni, których tematyką był trud, plony, troska o przyszłe urodzaje, a także nadzieja na dobry poczęstunek i zabawę.

Przed dworem czekał na żniwiarzy gospodarz, który z szacunkiem przyjmował wieniec i osobiście wnosił go do domu. Wieniec układał na stole, a następnie prosił przodownicę do tańca. Po tańcu wszyscy zasiadali do stołów, by ucztować. Zabawa i tańce trwały do późnych godzin wieczornych. Dożynkowy wieniec przechowywano aż do następnego roku.

Obrzędy dożynkowe mają zatem długą historię, a wiele z nich zachowało się do dzisiaj, choć w nieco ewoluowanej formie. w okresie międzywojennym pojawiły się obchody organizowane przez gminy, powiaty i parafie. Dożynki były wówczas manifestacją odrębności chłopskiej i dumy. Pojawiły się występy artystyczne, festyny i wystawy rolnicze.
Po II wojnie światowej przez wiele lat gospodarzami dożynek byli przedstawiciele władz administracyjnych. Obchody miały charakter polityczny, z zachowaniem niektórych tradycji. Kolejne zmiany przyniósł rok 1980. Dożynki pozostały świętem rolniczego stanu, ale jednocześnie stały się uroczystością religijną i dziękczynieniem składanym Bogu i Matce Bożej. Przywrócono także tradycyjne dożynki parafialne oraz wiele związanych z nimi tradycji.

Do dziś dożynki obchodzone są uroczyście. Odbywają się pochody z wieńcem, zabawy, festyny i występy artystyczne, a także pikniki. Największe i najbardziej uroczyste obchody dożynek są na Jasnej Górze w Częstochowie.

Agencja Informacyjna

 

Agencja InformacyjnaGospodarka /now/ 22.09.2020