77 lat od śmierci Stefana Jaracza

Stefan Jaracz,  polski przedwojenny aktor teatralny i filmowy, pisarz oraz publicysta.  Był także założycielem oraz dyrektorem Teatru Ateneum w Warszawie.  11 sierpnia mija 75 lat od śmierci artysty uważanego za jednego z największych polskich aktorów oraz za współtwórcę nowoczesnej sztuki aktorskiej.

Stefan Jaracz urodził się 24 grudnia 1883 roku, w Wigilię, w Żukowicach Starych k. Tarnowa. Do szkoły podstawowej uczęszczał w Tarnowie, gimnazjum ukończył w Jaśle. W tym czasie, jako nastolatek, udzielał się w konspiracji akademickiej organizacji postępowej “Promieniści”. Współtworzył koło tarnowskie, wraz z Marianem Kukielem i Karolem Radkiem.

Rozpoczął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiej. Po ukończeniu studiów podjął pracę w teatrze. Występował na deskach teatrów w Krakowie, Poznaniu, Łodzi, a ostatecznie w Warszawie. Jego specjalizacją było tworzenie postaci “z ludu”. Posługując się naturalistyczna metodą mistrza Kazimierza Kamińskiego,  poprzez najprostsze środki ukazywał złożoną psychikę człowieka. Pamiętnym jego rolami są m.in. tytułowy “Judasz Kazimierza Przerwy-Tetmajera, tytułowe role w spektaklach ” Szczęście Frania Perzyńskiego”, “Grzegorz Dyndala” Moliera, rola Smugonia w “Przepióreczce” Stefana Żeromskiego, Rejenta w “Zemście” Aleksandra Fredry oraz rola Kalibana w “Burzy Williama Szekspira.

Przyjacielem Stefana Jaracza od najmłodszych lat był Juliusz Osterwa, z którym wspólnie pracowali w Krakowie i Poznaniu. Byli również współlokatorami. Jako dyrektor, Juliusz Osterwa zaprosił przyjaciela do zespołu Reduty, a później do Teatru Narodowego. Współpracę często jednak pokazywała się kłopotliwe, bowiem Stefan Jaracz uległ chorobie alkoholowej, do której przyznał się w ostatnich pismach z lat 40-tych.

W 1930 roku aktor założył dramatyczny Teatr Ateneum w Warszawie. Teatr nie uległ zniszczeniu w trakcie wojny, jednak od października 1943 roku zaczął tam działać teatr niemiecki – Kleines Theater der Stadt Warschau. Obecnie zarówno teatr jak i ulica, przy której się znajduje, noszą jego imię.

Po wybuchu II wojny światowej Jaracz związał się z polityczno-wojskową katolicką organizacją podziemną Unia. W marcu 1941 roku wykonał na Igo Symie wyrok sądu Polski Podziemnej. Został za to aresztowany i osadzony na Pawiaku. 5 kwietnia 1941 roku wywieziony został do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, skąd został zwolniony 15 maja 1941 roku w wyniku licznych interwencji. Po pobycie w obozie u Stefana Jaracza ujawniła się gruźlica, która stałą się przyczyną jego śmierci 11 sierpnia 1945 roku. Aktora pochowano w Alei Zasłużonych na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Agencja Informacyjna

Agencja InformacyjnaKultura /now/ 10.08.2020, akt. 9.08.2022