300 lat temu urodził się ojciec współczesnej ekonomii

Adam Smith był szkockim myślicielem i ekonomistą doby oświecenia. Był jednym z twórców i głównym przedstawicielem klasycznej szkoły ekonomii. 5 rocznica minęła 300. rocznica narodzin ojca ekonomii politycznej.

Adam Smith urodził się 5 czerwca 1723 roku w Kirkcadly w Szkocji.

W latach 1748–1751 Adam Smith był wykładowcą retoryki, literatury pięknej i prawa w Edynburgu, a w 1751 został profesorem logiki. W 1752 roku został członkiem Towarzystwa Literackiego w Glasgow i Towarzystwa Filozoficznego w Edynburgu. Przez kolejnych 9 lat do 1763 wykładał filozofię moralną, na którą składały się wykłady z etyki, teologii, prawa oraz polityki wraz z ekonomią. W 1759 roku wydał „The Theory of Moral Sentiments”. W 1755 roku został członkiem Klubu Ekonomii Politycznej w Glasgow. Od 1764 roku przez trzy lata podróżował po Europie jako prywatny nauczyciel Henry’ego Scotta, księcia Buccleuch, i jego brata — Hew Campbella Scotta. W czasie podróży do Francji zetknął się z encyklopedystami i fizjokratami. Po powrocie do kraju brał udział w pracach nad przygotowaniem projektów podatkowych, zajmował wysokie stanowiska w urzędach publicznych, był królewskim komisarzem ceł i akcyzy za sól w Szkocji. W 1776 roku opublikował „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów”. W latach 1787–1789 piastował urząd Lorda Rektora Uniwersytetu w Glasgow. Od 1783 był członkiem założycielem Akademii Nauk w Edynburgu. Zmarł 17 lipca 1790 roku w Edynburgu.

Adam Smith był autorem pierwszego dzieła ekonomicznego „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów”.

Publikacja powstała w 1776 roku ( pierwsze wydanie polskie pojawiło się w 1954roku. Badania stały się jedną z pierwszych prób usystematyzowania wiedzy na temat historii rozwoju przemysłu i handlu w Europie. Wcześniejszej, w 1759 roku, opublikował  „The Theory of Moral Sentiments”. Istnieje również skryptowe opracowanie wykładów Smitha z 1763 roku na temat sprawiedliwości, policji, dochodów i dążeń, które powstało z notatek jego studenta. Opublikowano je w 1964 roku. Cała spuścizna intelektualna i epistolarna Smitha została opublikowana przez uniwersytet w Glasgow w 200-setną rocznicę 1. wydania Badań nad naturą i przyczynami bogactwa narodów.

Adam Smith był uczniem F. Hutchesona, po którym objął katedrę filozofii moralnej.

Pod wpływem swojego nauczyciela głosił ideę porządku naturalnego i podkreślał znaczenie Opatrzności, która wg niego nadała światu ogólny, harmonijny porządek. Według ekonomisty społeczeństwo to zespół luźno związanych ze sobą jednostek, których natura i interesy były dla niego podstawą do analizy zachowań społecznych. Uważał, że ustrój społeczny to twór spontaniczny, który  powstał pod wpływem żywiołowo układających się stosunków społecznych między ludźmi. Negował zatem wszelką ingerencję państwa w życie gospodarcze, głosząc idee liberalizmu gospodarczego i leseferyzmu. Wprowadził pojęcie niewidzialnej ręki rynku, jako splotu okoliczności warunkujących zachowania jednostek, co obecnie interpretowane jest przez ekonomistów jako opis mechanizmu konkurencji.

Smith uważał egoizm jednostki za coś pozytywnego. Według niego było to najlepszym zabezpieczeniem jakości wykonywanych przez jednostkę usług na rzecz innych jednostek kupujących od niej produkt w ramach społecznego podziału pracy. Podział pracy był dla Adama Smitha źródłem wzrostu wydajności pracy i pomnażania bogactwa narodowego. Był twórcą teorii wartości wymiennej i ceny oraz określił zasady podziału dochodu społecznego. Podział ten nie obejmował  wartości netto i brutto, ponieważ Smith nie rozumiał jeszcze zjawiska amortyzacji.

Uważał, że jedyną barierą wzrostu gospodarczego było ograniczenie bogactw naturalnych. Przewidział nawet, zresztą słusznie, że ograniczenie bogactw nastąpi w 2. połowie XX wieku. Nie dostrzegał roli postępu technicznego, gdyż dzieło swe tworzył jeszcze w okresie manufaktury, u progu dokonującej się właśnie pierwszej rewolucji przemysłowej. Był zwolennikiem teorii wolnego handlu. Dokonania Smitha stały się podstawą do wyodrębnienia przez Davida Ricarda ekonomii jako osobnej dziedziny nauki. Jego prace są jednymi z najbardziej znanych i cenionych opracowań na temat gospodarki rynkowej, kapitalizmu i liberalizmu.

Adam Smith miał swój wpływ również na rozwój nauk biologicznych. Jego koncepcje przyczyniły się do powstania Darwinowskiej teorii ewolucji, mechanizm zmian ewolucyjnych — dóbr naturalnych jest niemal prostym  przeniesieniem myśli Smitha na grunt biologii.

Pod koniec życia Smith powrócił do swojej publikacji „The Theory of Moral Sentiments” Dopisał w niej rozdział „O rozkładzie uczuć moralnych, spowodowanym tendencją do podziwiania bogatych i możnych, a pogardzania i lekceważenia ludzi ubogich i zajmujących niską pozycję”.

Książki Smitha, który cieszył się niezwykłym autorytetem, były kilkakrotnie wznawiane za życia autora, szeroko dyskutowane i tłumaczone na języki obce.

Agencja Informacyjna

Agencja InformacyjnaGospodarka /now/ 17.07.2020, akt. 10.07.2022